Bilindiği üzere Cumhurbaşkanı’nın açıklamalarıyla EYT düzenlemesi netleşmiş oldu. Düzenleme henüz meclise gelmemiş ve yasalaşmamış olsa da , düzenlemenin ayrıntıları kamuoyu ile paylaşıldı. Düzenlemeye göre prim günü, sigorta süresi ve 1999 öncesi giriş şartlarını sağlayanlar yaş sınırı olmadan emekliye ayrılacak.
Bilindiği üzere Cumhurbaşkanı'nın açıklamalarıyla EYT düzenlemesi netleşmiş oldu. Düzenleme henüz meclise gelmemiş ve yasalaşmamış olsa da , düzenlemenin ayrıntıları kamuoyu ile paylaşıldı. Düzenlemeye göre prim günü, sigorta süresi ve 1999 öncesi giriş şartlarını sağlayanlar yaş sınırı olmadan emekliye ayrılacak.
Ancak maalesef EYT'nin diğer şartlarını sağlasa da prim günü eksikliği dolayısıyla pek çok kişi emeklilik hakkından mahrum kalmak durumunda. 8 Eylül 1999'dan önce çalıştığı halde sigortası yapılmayanlar veya bu tarihten sonra başlatılanlar var. Bu kapsamda sigortalının imdadına 'borçlanma', 'hizmet tespit davası' gibi seçenekler yetişiyor. Öncelikle hem kadın hem erkek sigortalıların doğum, askerlik, staj ve yurtdışı borçlanması yoluyla esik günlerini tamamlama imkanları bulunuyor. Bu yazımızda 'hizmet tespit davası'nın ayrıntılarından bahsedeceğiz .
HİZMET TESPİT DAVASI NEDİR ?
Hizmet Tespiti Davası, sosyal güvenlik kurumuna hizmet süreleri eksik bildirilen, sürekli çalışmasına rağmen işe giriş çıkış yaptırılan, SGK girişleri geç yaptırılan veya sigortasız çalıştırılan işçilerin işverene karşı açacağı dava türüdür.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve 86. Maddesinin 9. Fıkrasında 'Sigortalının çalıştığı bir veya birden fazla işte, bu Kanunda yazılı şartları yerine getirmiş olmasına rağmen, kendisi için verilmesi gereken aylık prim ve hizmet belgesinin veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinin işveren tarafından verilmediği veya verilen aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde kazançların veya prim ödeme gün sayılarının eksik gösterildiği Kurumca tespit edilirse, hastalık ve analık sigortalarından gerekli ödemeler yapılır' denilmiştir. Buna göre sigortasız çalıştırılan veya sigorta primleri eksik ödenen işçi hizmet davası açabilir.
İş sözleşmesi ile çalışmanın da sigortalı sayılacak işlerle ilgili olması gerekir. Kimlerin sigortalı sayılmayacakları 5510 sayılı kanunun 6. maddesinde gösterilmiştir.
HİZMET TESPİTİ DAVASINDA ZAMANAŞIMI VAR MIDIR ?
Sigortaya işveren tarafından ' hiç bildirilmeyen hizmetler ' için hizmet tespiti davası açma süresi işçinin işten ayrıldığı yılın son gününden itibaren 5 yıldır.
Söz konusu süre hak düşürücü süre olup, hakim tarafından re'sen nazara alınacaktır. Ancak 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi olması kuralının istisnaları mevcuttur. Sigortalıya ilişkin olarak işe giriş bildirgesi, dönem bordrosu gibi yönetmelikte belirtilen belgelerin Kuruma verilmesi ya da çalışmaların Kurumca tespit edilmesi halinde; Kurumca öğrenilen ve sonrasında kesintisiz biçimde devam eden çalışmalar bakımından hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemeyecektir.
KISMİ ÇALIŞANLAR İÇİN HİZMET TESPİTİ DAVASI
Kısmi çalışmalar, tam gün çalışmayı gerektirmeyen, bir veya birkaç saat içerisinde görülmesi gereken işlerdir. Böyle durumlarda, çalışılan günlük zamana dilimi esas alınarak sonuca gidilmelidir. Bazı konut kapıcılık hizmetleri, saat başı üzerinden verilen kurs öğretmenliği, serbest meslek işleri, rasat ölçümleri bu tür işlerden olup, görülen işin niteliği, zaman dilimi, ödenen ücret dikkate alınarak aylık kaç tam güne geleceği belirlenerek hizmet tespiti yapılmalıdır.
18 YAŞIN ALTINDAKİ ÇALIŞMALAR İÇİN HİZMET TESPİTİ DAVASI
Uygulamada 18 yaşın altında geçen çalışmalar da hizmet tespit davasına konu olmaktadır. Küçüğün 18 yaşın altında çalışması, salt yaş küçüklüğü nedeniyle, iş sözleşmesini geçersiz sayılamaz ise de, çalışmaların çıraklık sözleşmesi hükümlerine göre yapılıp yapılmadığı araştırılmalıdır. Görülen işin niteliği, kapsamı, günlük çalışma süresi göz önünde tutularak, gerçekten bu yaşlarda iddia edilen işin görülüp görülemeyeceği de dikkate alınarak bir karar verilmelidir.
KAMU ÇALIŞANLARI İÇİN HİZMET TESPİTİ DAVASI
Özel sektör işyerlerinde geçen çalışmaların hizmet tespiti davasına konu olduğu gibi, kamu işyerlerinde geçen sigortasız sürelere ilişkin tespit davaları da açılmaktadır. Bu tür davalarda istemlerin kanıtlanması yolunda resmi kayıt ve belgelerin varlığının aranması gerekir. Kamu kuruluşlarında; sigortasız işçi çalıştırılması, mevzuatın yeterince bilinmemesi veya bildirimde ihmal veya kaynakların yetersiz oluşu gibi nedenlerden kaynaklanmaktadır. Bu nedenlerle; öncelikle kamu işyerleri kayıtları incelenmeli, sigortalının işe giriş çıkış tarihleri belirlenmeli, atama veya görevlendirme ile ilgili karar ve belgeler toplanmalıdır.
HİZMET TESPİTİ DAVASI KİME KARŞI AÇILIR ?
Hizmet tespit davasının, işçinin fiili çalışmasının gerçekleştiği işverene karşı açılması gereklidir. Gerçek işveren olan şirketin ticaret sicilinden terkin edilmiş olduğu anlaşılırsa şirketin ihyasının sağlanarak şirkete kayyum atanması ve daha sonra davaya devam edilmesi şarttır.
1 GÜNLÜK HİZMET TESPİTİ DAVASI NEDİR ?
Hizmet tespit davalarından farklı olarak, bir günlük hizmet tespiti davalarının maksadı, işçinin sigortalı olduğunu iddia ettiği gün tarihinde sigortalı olup olmadığının araştırılarak karara bağlanmasıdır. Bu dava türünde araştırılan konu ve korunacak hak; işçinin sigortalı olarak çalıştığını iddia ettiği tarihte, işveren tarafından sigortasının yapılmaması nedeni ile SGK kurumuna sigorta bordrolarının sunulamamasından kaynaklı işçinin emekli olamama sorununu çözerek, eğer ki işçinin emekli olmaya hakkı var ise, işçiye bu hakkını tesis etmektir. Bu davalar işverene değil, doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu'na açılır.
