Günümüzde eğitim, bireylerin geleceğini şekillendiren en önemli unsurlardan biri olarak kabul ediliyor. Ancak, kaliteli eğitime erişim, özellikle özel üniversite ve liselerin yüksek ücretleri nedeniyle giderek daha zor hale geliyor. Üstelik bu ücret artışlarının enflasyon oranlarını aşması, aileler üzerinde ciddi bir mali yük oluşturuyor. Peki, özel eğitim kurumlarının ücretlerini enflasyon oranının üzerinde artırmaları ne kadar hukuki ?

Öze Okulların Ücret Politikaları

Eğitim, temel bir hak olarak kabul edilir ve bu hakkın kullanılabilir olması için eğitim ücretlerinin erişilebilir düzeyde tutulması gerekiyor. Özel eğitim kurumlarının, eğitim kalitesini sürdürebilmek adına belirli bir maliyet yapısına ihtiyaç duyduğu doğrudur. Ancak, bu maliyetlerin öğrencilerden talep edilen ücretlerle dengelenmesi gerektiği gibi, bu ücretlerin de makul sınırlar içinde tutulması önemlidir.

Özel okullar için 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’nun 13. maddesinde öğrenim ücreti ve diğer ücretlerin, kurumlarca her yıl tespit edilerek ocak ayından itibaren en geç mayıs ayında ilân edileceği belirtilmiştir. Kanun’a dayanılarak hazırlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği’nde ise azami zam oranları belirlenmiştir. Yönetmelikte ara sınıfların ve okulda devam eden öğrencilerin eğitim ücretlerine yapılacak azami artış oranı şöyle belirlenmiştir:

  • Ara sınıfların ücretleri: Bir önceki eğitim öğretim yılında ilan edilen ücrete [(bir önceki yılın ortalama ÜFE + bir önceki yılın ortalama TÜFE)/2] + 5 oranından fazla artış yapılamaz.
  • Okulda devam eden öğrencilerin ücretleri: Öğrenci kayıt sözleşmesinde belirlenen ücrete [(bir önceki yılın ortalama ÜFE + bir önceki yılın ortalama TÜFE)/2] + 5 oranından fazla artış yapılamaz.

Bu formüle göre, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında eğitim ücretlerine yapılacak azami artış oranı %56,89 olarak hesaplanır. Bu oranın üzerinde yapılacak olan tüm artışlar mevzuata aykırı olacaktır.

Önemle belirtmek gerekir ki yukarıda belirtilen azami artış oranı (%56,89) ara sınıflar ve okulda devam eden öğrenciler için dikkate alınır. Okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise için başlangıç sınıflarında artış oranına ilişkin bir sınırlama getirilmemiştir.

Üniversitelerin ücret Politikaları

Özel üniversiteler, kar amacı güdemezler. Üniversitelerin kar amacı gütmeleri, Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği 4’üncü maddesinde açıkça yasaklanmıştır. Kurmuş oldukları yükseköğretim kurumundan herhangi bir surette gelir, kazanç ve hak elde edemezler. Tamamen eğitim ve öğretim için kurulan üniversitelerdir. Bu sebeple para kazanma amacıyla hareket etmeleri takdirde Anayasa’ya ve yönetmeliğe aykırı hareket etmiş olmaktadırlar.

17 Temmuz 2024 tarihli Yükseköğretim Kurulu duyusurusunda; “Buna göre, Yükseköğretim Kurulu 10.07.2024 tarihli toplantısında vakıf yükseköğretim kurumlarının eğitim öğretim ücretlerini belirlerken aşağıdaki hususlara dikkat etmelerine karar verdi:

  1. Ücretlerin dönemsel değil, yıllık ve tayin edilmiş bir miktar olarak tespit edilmesi,
  2. Ücretlerin tercih ve/veya yatay geçiş dönemlerinden önce net bir miktar olarak ve her bir adayın kolayca ulaşabileceği şekilde ilan edilmesi,
  3. İlk kayıt esnasında öğrenciye taahhüt edilmiş eğitim-öğretim ücreti artış oranlarının aşılmaması ancak her halükarda yapılacak artışlarda en çok Tüketici Fiyat Endeksindeki (TÜFE) on iki aylık ortalama oranın esas alınması ve bu kapsamdaki güncellemelerin resmi internet sitelerinden duyurulması,
  4. Kayıt döneminden sonra her ne ad altında olursa olsun açıkça ilan edilmemiş ilave/beklenmedik ücret ve ücret artışı talebinde bulunmamaları
  5. İlan edilen eğitim ve öğretim ücretlerinde TÜFE üzerinden resmi güncelleme oranları dışında herhangi bir ilave değişiklik yapılmamalı ve alınacak bu yöndeki kararlar uygun zamanda ve elverişli araçlarla tüm öğrencilerle paylaşılmalı”

TÜİK verilerine göre Haziran 2024 on iki aylık artış ortalamlarına göre TÜFE oranı %65,07’dir. Bu nedenle özel üniversiteler, ücretlerine en fazla yüzde 65,07 oranında zam yapmalıdırlar. Bu sebeple TÜFE oranının üzerinde zam yapan özel üniversitelere dava açabilirsiniz. Ve TÜFE oranının üzerinde ödenen parayı geri isteyebilirsiniz. Ya da ücreti daha ödemediyseniz sözleşmenin uyarlanması davası açarak TÜFE oranının üzerinde kalan miktarı ödemeyebilirsiniz.

Özel üniversitelerin hemen hemen hepsi kayıt işlemleri tamamlanmadan “online” sistemden ders seçimine izin vermemektedir. Öğrencinin ders kaydını yapabilmesi için esas dava açılmadan önce mahkemeden “ihtiyati tedbir” kararı talep edilebilmektedir. Bu karar ile öğrencinin dönem kaydı ve ders seçimi sağlanabilmektedir.

Fazla ödenen paranın iadesi için, fazla ödenen kısım hesap edilerek hakem heyetine başvurmak gerekecektir. Doğrudan icra takibi yapmak da bir diğer seçenektir. Parasal değer heyete başvurma sınırının üzerindeyse arabuluculuğa başvurmak da mümkündür. Akabinde dava açılabilir.