Boşanma davalarının en önemli tartışma konularından birisi müşterek çocukların velayeti hususudur. Eşlerin boşanma kararı almasına sebebiyet veren olaylar nedeniyle birbirlerine duyduğu öfke nedeniyle çoğu zaman boşanma ile birlikte en çok çekişmenin yaşandığı konu velayet konusudur.
VELAYET KİME VERİLİR ?
Boşanma davalarının en önemli tartışma konularından birisi müşterek çocukların velayeti hususudur. Eşlerin boşanma kararı almasına sebebiyet veren olaylar nedeniyle birbirlerine duyduğu öfke nedeniyle çoğu zaman boşanma ile birlikte en çok çekişmenin yaşandığı konu velayet konusudur. Eşler, yaşadıkları olayların etkisiyle çocuğun yararını objektif bir şekilde değerlendiremeyebilir ve velayet konusu eşler arasında birbirlerini cezalandırma aracı olarak gördükleri bir savaşa dönüşebilir. Anne ve babasının boşanması ve düzeninin değişmesi müşterek çocuk için olumsuz etkileri olabilecek bir durumken, bir de üstüne, eşler arasındaki velayet çekişmesinin yaratacağı olumsuzluk da oldukça fazladır.
Reşit olmayan çocuk üzerinde velayet hakkı anne ve babaya aittir. Yasal sebep olmadıkça velayet anne ve babadan alınamaz. Hakim vasi atanmasına gerek görmedikçe, kısıtlanan ergin çocuklar da anne ve babanın velayeti altında kalırlar. Velayet davası; çocuğun velayeti kendisinde olmayan eşin diğer eşe karşı açtığı bir aile hukuku davası türüdür. Velayet davası aile mahkemesinde açılır.
Anne ve baba evli olduğu sürece ortak velayet söz konusudur. Anne ve baba birlikte yaşamıyor ancak evliler ise velayet hakim tarafından geçici olarak eşlerden birine verilir. Eğer eşlerden biri ölmüşse, sağ kalan eş velayeti alır.
Boşanmada Çocuğun Velayeti Kime Verilir?
Evlilik devam ederken birlikte kullanılan velayet hakkı kural olarak boşanmada taraflardan birine verilir. Öncelikle boşanma davası sırasında çocuğun velayeti tedbiren taraflardan birine verilir, daha sonra boşanma kararı ile birlikte hakim çocuğun velayetini taraflardan birine verir. Boşanma sebebi, velayetin hangi tarafa verileceği ile yakından ilgili değildir.
Hakimin hangi tarafa velayeti vereceğine dair geniş bir takdir hakkı vardır. Hakim karar verirken, çocuğun üstün yararını gözetmek zorundadır. Çocuğun üstün yararını belirlerken; onun bedensel, zihinsel ruhsal, ahlaki ve toplumsal gelişiminin sağlanması amacının gözetilmesi gereklidir. Ana ve babanın yararları; ahlaki değer yargıları, sosyal konumları gibi durumları, çocuğun üstün yararını etkilemediği ölçüde göz önünde tutulur.
Boşanma ya da velayet davalarında velayetin kime verileceğinin tayini bakımından pedagog, psikolog ve sosyal hizmet uzmanları görevlendirilmektedir. Görevlendirilen uzmanlar, taraflar ve müşterek çocuk ile görüşerek bir sosyal inceleme raporu (SİR) hazırlamaktadır. Ancak hazırlanan bu rapor, hakim bakımından bağlayıcı olmayıp; sadece yol gösterici niteliktedir.
Önemli olan, çocuğun hangi tarafta kalması halinde daha iyi yetiştirileceği ve bakılacağı, eğitim ve öğreniminin daha iyi sağlanacağıdır.
Bu kapsamda, çocuğun cinsiyeti, doğum tarihi, eğitim durumu, kimin yanında okumakta olduğu, velayeti talep eden tarafın çocuğun eğitim durumu ile ilgilenip ilgilenmediği, sağlığı, sağlık durumuna göre tedavi olanaklarının kimin tarafından sağlanabileceği gibi özel durumuna ilişkin hususlar göz önünde tutulmalıdır.
Velayetin belirlenmesi ve düzenlenmesinde anne ve babadan kaynaklanan özelliklerin de dikkate alınması kaçınılmazdır. Bu nedenle, mahkemece çocuğu başkasına bırakma, ihmal etme, kaçırma, iradi olarak terk etme, yönlendirme hususları ile tarafın velayet talebinin olup olmaması, şiddet uygulaması, sadakatsizliği, ekonomik durumu, mesleği, yaşadığı ortam, kötü davranışı, alkol bağımlılığı, sağlığı, dengesiz davranışları dikkate alınır.
Boşanma Olmadan Velayet Davası Açılır Mı?
Taraflardan birisi boşanma ya da ayrılık davası açmadan çocuğun velayetini geçici olarak alabilir. Evlilik süresince çocuğun velayeti ortak olup tüm sorumluluklar ve çocuk adına alınacak kararlar anne ile babanın ortak kararı ile mümkündür. Yani evlilik boyunca velayet hakkının eşler tarafından birlikte kullanılması ve çocuğun anne ve babada eşit durması hatta beraber olması gerekmektedir. Ancak boşanma davalarında aynı zamanda velayet durumunda görüşülmesi nedeniyle boşanma davası açan kişilerin ayriyeten velayet davası açmasına gerek yoktur.
Boşanma Olmadan Geçici Velayet Mümkün Mü ?
Boşanma gerçekleşmeden geçici velayet davası açılabilir. Buna velayetin tedbiren (geçici) düzenlenmesi davası denilmektedir. Eşlerden biri birlikte yaşamaya ara vermesi durumunda hakimden çocukların ana ve baba ile kişisel ilişkisini düzenlemesini isteyebilir.
Ortak velayet nedir?
Anne ve baba, evliliklerinde ortak velayet sahibidir. Ortak velayet, anne ve babanın çocuğun bakım ve eğitimi konusunda çocuğun menfaatini göz önünde bulundurarak ortak karar alması demektir. Son zamanlarda anlaşmalı boşanmalarda anne ve baba ortak velayete karar verilmesini talep ederse veya yabancılık unsuru içeren boşanmalarda taraflar anlaşmış ise, mahkemece boşanma sonrası için ortak velayete karar verilebilir. Tabii ki, bu noktada sorumluluk ve yükümlülüklerin de paylaşılacağının altı çizilmelidir.
