Analarımız Kutsal Değil mi?

Analarımız Kutsal Değil mi?

Analarımıza, babalarımıza, köklerimize sahip çıkıyor muyuz? Bir çift güzel söz söylüyor, hastalandıklarında ilgileniyor muyuz? Rızalarını alıyor, pamuk ellerinden öpüyor muyuz? Ülkemizde yaşlı grubun nüfus içindeki oranı giderek artıyor. Toplumumuza, adetlerimize, inancımıza yakışmayan ancak her toplumda, her kültürde ve her ekonomik düzeyde görülebilen yaşlılarda ihmal ve istismarı Ufuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Nurper Erberk Özen ile konuştuk.
Prof. Özen, yaşlı istismarının sadece aile içinde veya genel nüfusta değil, sağlık ve sosyal hizmetlerin verildiği kurumlarda da görülebilen, fiziksel ve psikolojik olarak yaşlıya zarar verme ve ondan faydalanma şeklinde kendini gösteren ciddi toplumsal bir sorun olduğunu açıklıyor. Yaşlı istismarı, yaşlı bireye fiziksel, duygusal veya psikolojik yönden zarar vererek ona acı çektirmek olarak tanımlanıyor. İhmal ise, yaşlının sosyal, fiziksel, duygusal ihtiyaçlarını karşılamada bilinçli veya bilinçsiz yetersizlik olarak adlandırılıyor. Yaşlı istismarı özellikle son on yılda üzerinde durulan bir aile içi şiddet tipi olarak görülüyor.
Bağımlılık ve yetersizlik hali (sağlık sorunları, ekonomik nedenler vb.), kalabalık aile ortamı içinde yaşama, statü ve güç kaybına uğrama, dul veya boşanmış olma, kadın cinsiyet, yalnız yaşama ve izole olma, cazip maddi kaynağının olması, mental yetersizliğin ve özürlülüğün olması, ileri yaşlarda olma (70-75 ve üzeri) istismar ve ihmalde karşılaşılan önemli risk faktörleri olarak karşımıza çıkıyor. İstismarcılarda ise, üstlendiği bakım rolünü benimsememesi ve zorunlu yapması, bakım verdiği kişiyle zıt olması ve kırgın roller üstlenmesi, kişilik problemleri (benlik saygısını yitirme, düşünce ve davranışlarını kontrol edememe vb.) parasal ve tıbbi problem, evlilik çatışması, işsizlik gibi dış stresörler, madde bağımlısı olması, şiddet ve istismarı çözüm olarak algılaması gibi özellikler görülüyor.

Şüphe Duyun!

Prof. Özen, yaşlı istismarını anlayabilmek için kuşkulanmak gerektiğini belirtiyor. Eğer istismarcı, aile bireylerinden biri ise, çoğunlukla yaşlı tarafından dile getirilemiyor. İstismar ve ihmal edilen yaşlıda, endişe, korku ve çekingenlik, zayıf göz teması, konuşurken bakım veren kişiye bakma, kötü hijyen, uygunsuz ve yetersiz giyim, zayıflık ve kötü beslenme, fiziksel kusur ve sakatlık, gerekli olmasına karşın gözlük, takma diş, işitme cihazı, gibi cihazların olmaması, arkadaş veya akraba ziyaretlerinin aralıklarının çok uzun olması, eve, bakım veren dışında ziyaretçi alamama gibi bulgular farkediliyor.

İstismar ve İhmal Nasıl Önlenir?

Prof. Özen, istismar ve ihmale yönelik yaşlı bireyin kendisinin, ailelerin ve toplumun alabileceği önlemleri şöyle sıralıyor:
* Sosyal ilişkilerinizi sürdürün, arkadaş çevrenizi genişletin.
* Herhangi bir sınırlama yoksa eski arkadaşlarınız veya eski komşularınızla ilişki kurun,
ev dışındaki bireylerle de arkadaşlık ilişkileri geliştirin.
* Sosyal ve toplumsal etkinliklere, gönüllülük programlarına katılın.
* Evde yalnız kalmayın.
* Geçmişinde şiddete başvurmamış veya madde kullanım öyküsü olmayan birisiyle yaşayın.
* Koruyucu hizmetler sunan ajanslar, kurumlar, güvenlik birimleri veya güvenebileceğiniz birinin (doktorunuz, arkadaşınız vb.) telefon numarasını sürekli yanınızda bulundurun.

Ailelerin alabileceği önlemler:
* Uzun dönemde ailenizin evde bakım gücü ve potansiyelini inceleyin.
* Alternatif bakım kaynaklarını keşfedin.
* Bakım verme gücünüzü geliştirecek ve stresle başa çıkmanızı kolaylaştıracak ilişkiler geliştirin, yaşıtlarınız ve arkadaşlarınızla ilişkilerinizi sürdürün.
* Mali boyutunu ve sorumlulukları üstlenmek ve istemleri karşılamak için yeterli olmadığınız halde evde kişisel bakımı tercih etmeyin.
* Sınırlılıklarınızı ve fazlalıklarınızı (olumlu yönlerinizi) göz ardı etmeyin ve kaynaklarınızı (manevi destek veya maddi destek) rasyonel kullanın.
* Yaşlı bireyin bağımsızlığına engel olmayın veya onun mahremiyetini ihlal etmeyin.

Toplumsal önlemler:
* Bakımı üstlenen ailelere, doğrudan yardım etmeyi sağlayacak yeni yöntemler geliştirilmeli.
* Yaşlıya hizmet programlarını daha kapsamlı bir şekilde gerçekleştirecek sivil gruplar veya diğer toplum grupları oluşturulmalı.
* Bakımı verecek aileye yardımcı olabilmeleri için hem kamu hem özel girişimciler cesaretlendirilmeli.
* Yaşlı bakımı verebilecek kişiler, profesyoneller ve bakımı kolaylaştıran destek hizmet birimleri için ilan verilmeli, reklamlara başvurulmalı.
* Yaşlılık kurumlarında çalışanlara sorumluluklar verilmeli, bakım gücü, yasal durum ve yönetimin desteklenmesi için temel eğitimler yapılmalı.
* Güvenlikten sorumlu kişiler, apartman görevlileri veya diğer hizmet görevlilerinin eğitimleri sağlanmalı.
* Yasal açıdan suç unsuru olan istismar, kötü davranma ve ihmalin tüm biçimleri bilinmeli, tanınmalı ve bilgilendirme yapılmalı.
Sağlıkla kalın. Bize yazın. Sizin için araştırıp yazalım.