OSMANLI DEVLETİNDE CUMA SELAMLIĞI TÖRENLERİ

Osmanlı devletinde padişahların Cuma namazına gidiş törenine Cuma selamlığı yada Cuma alayı denirdi.Padişahlar cuma namazı için genelde selatin camilere tercih ederlerdi .Ayasofya , Sultanahmet, Beyazıt ,Eyüp Sultan ,Süleymaniye , Sultan 2. Abdülhamit dönemide çoğunlukla Yıldız sarayı yakınında inşa edilen Hamidiye camisinde Cuma selamlık törenleri yapılmıştır.İlk dönem padişahlar Cuma namazına at üstünde giderken ,2. Abdülhamit dönemi atlı araba ile gitme adeti gelişti .Osmanlı tarihi boyunca bu gelenek sürekli yaşatılmaya çalışıldı.Hastalık ve özel durumlar harici selamlık yapılmayan en uzun dönem 1593-1595 yılları arası yaklaşık 2 sene boyunca ordu içindeki isyanlar yüzünden yapılamadı .Son Halife Abdülmecit Efendi Avrupa ya sürgün edilene kadar Cumhuriyetin ilk yıllarındada bu tören gerçekleşmiştir .Cuma selamlığı töreni halka açık bir tören olması sebebiyle gayet önemli bir olaydır .En önde padişah arkasından şehzadeler ,nazırlar ,paşalar namazın kılınacağı camiye doğru tek sıra halinde hareket ederlerdi .Sultan Vahdettin ve son Halife Abdülmecit Efendi dönemlerinde İstanbul işgal edildiğinde dahi bu töreni sürekli yaptılar .

18.Yüzyıl sonlarına doğru halktan gelen şikayetleri Cuma günlerinde toplanması alınması uygulanaması başlatıldı .Önceden dilekçelere yazılan şikayetler Selamlık töreninde bulunan görevliler aracılığıyla toplanıp saraya iletilirdi .2. Abdülhamit döneminde Selamlık töreninde bazı değişiklikler yapıldı .Sultan camiye atlı araba ile ilk defa bu dönem gitti .Bando padişah saraydan çıkarken marşla törene başlanırdı .Yabancı misafirlerin ve sefirlerin töreni rahat izleyebilmesi için özel yerler ayarlanır .Güvenliği sağlanırdı .Sultan 2.Abdülhamit döneminde saraya muhafız birliği kuruldu .Bu birliğe Söğüt muhafızları adı verildi.

Söğüt muhafızları 200 askerden oluşan sürekli padişahı koruyan atlı koruma birliği idi .Kendilerine has süslü kıyafetleri vardı .Seçmeler yapılırken Kayı boyundan Karakeçili aşiretinden seçilirlerdi .Askerler sakallı yada sakalsız olabilirdi .5 vakit namazını kılanlar tercih edilirdi .Genelde uzun boylu olanlar seçilmiştir .Söğüt te Ertuğrul Gazi türbesi önünde yemin töreni yapıldıktan sonra gerekli eğitimleri alan askerler İstanbul Yıldız sarayında göreve başlardı .Padişah nereye giderse, önünden ve arkasından gidip güvenliği sağlarlardı .At üstünde sağ ellerinde 90 derece dik mızrak taşırlar.Mızrağın alt ucunu atın üzengi demirine dayarlardı .Söğüt muhafızları Sultan Abdülhamit dönemi kurulup 5. Mehmet Vahdettin ve son Halife Abdülmecit Efendi Avrupa ya sürgün edilene kadar yaklaşık yarım asır görev yaptılar .

Sultan 2. Abdülhamit dönemi Cuma selamlıklarında yaşanmış çok önemli bir olay var. 1905 yılında Ermeni terörist bir grup sultana suikast planladı .Doğu Anadolu da Bağımsız bir Ermeni devleti kurmak için çalışan Ermeni devrimci federasyonu bir grup suikast öncesi Yıldız sarayı ve Hamidiye cami civarlarında keşif yaptılar.Sultanın saraydan camiye araba ile ne kadar sürede geldiği hesaplandı .Saray ile cami arası 1 dakika 42 saniye sürüyordu. Namaz süresi hesaplandı .Camiye kaçta giriliyor kaçta çıkılıyor Titizlikle kayıt altına alındı .21 temmuz 1905 tarihi suikast için seçildi .Zaman ayarlı içi küçük demir parçalarıyla doldurulmuş 80 kg lık bir bomba araba içine, yerleştirilip cami önüne önceden bırakıldı .Padişah namazdan çıkacağı zaman bomba patlayacaktı .Öyle ayarlanmıştı .Fakat teröristlerin hesaplayamadığı küçük bir detay planı bozdu .Namaz sonrası, padişah tam çıkacakken ,Şeyhülislam Cemalettin Efendi sultanla bir meseleyi konuşmak istediğini belirtti. İkili konuşurken cami önüne araba içinde bırakılan bomba korkunç bir gürültü ile patladı .Padişah cami içinde olduğu için ,olaydan yara almadan kurtuldu .Dışarda cami önünde ortalık bir anda savaş alanına döndü .Olay yerinde 26 kişi hayatını kaybetti .58 kişi yaralandı .20 at telef oldu .Sağa sola patlamayla dağılan şarapnel parçaları, binalara ve önüne çıkan herşeye zarar verdi .Patlamanın olduğu noktada 70 cm derinliğinde bir çukur oluştu .

Olay yerinden toplanan delillerle suikastı planlayan yardımcı olan yaklaşık 40 kişi tespit edildi .Liderlerinin Belçika vatandaşı Edward Jorris olduğu tespit edildi .Zanlıların çoğu yakalandı .Kısa sürede liderleri Jorris te yakalandı .Jorris yargılanırken Başta Belçika hükümeti olmak üzere pekçok Avrupa ülkesi ayağa kalktı.Jorris in Belçika ya iade edilmesi için diplomatik süreç başlattılar .Yargılama sonrası mahkeme idam cezası verdi .Yaklaşık 6 ay süren hukuki süreç ve Avrupalı devletlerin baskısı sonrasında Sultan Abdülhamit idam cezasını müebbet hapise çevirdi .Pasaportuna el konulup Avrupa ya sınırdışı edildi .Yapılan tahkikat sonucu sadece suikast girişimi için 300 bin Frank para harcandığı tespit edilmiştir .

Sultan 2. Abdülhamit döneminden itibaren Cuma selamlığı törenleri filme çekilmiştir .Sultan Abdülhamit dönemi Rusların çektiği çok kaliteli bir film restore edilmiş günümüze ulaşmıştır .Sultan 5. Mehmet ,Sultan Vahdettin ve son Halife Abdülmecit Efendi ninde Selamlık törenlerine ait film kayıtları restore edilmiş günümüze ulaşmıştır .Avrupa da pekçok ülkede kraliyet ailelerinin törenleri gelen yabancı turistler için canlandırılmaktadır .Neden ülkemizdede Selamlık töreni canlandırılmıyor? Bu konuyla Kültür bakanımızın ilgilenmesini çok isterdim .Yabancıların tarihin derinliklerinde kalmış bu ritüeli yerinde görmeleri güzel olmazmı ?

Cuma selamlığı törenlerini izlemek ,padişahı yakından görmek için hem yerli halk, hemde dünyanın çeşitli ülkelerinden gelen ziyaretçiler törenin yapılacağı güzelgah üzerinde, en güzel yerleri kapmak üzere birbirleriyle yarışırlardı. Dönemin Avrupalı seyyahları törenleri fotoraflamıştır .Osmanlı dönemi yerli yabancı pekçok editör , Selamlık törenlerinin kartpostallarınıda renkli ve siyah beyaz basıp piyasaya sürmüştür .Makaleme kendi arşivimdeki 4 selamlık töreni temalı kartpostallardan 3 adetini ekledim inceleyiniz .Yabancı bir arşivdende sıradışı başka bir fotoraf ekledim .Bu fotorafta sultan Abdülaziz Ortaköy camisine Büyük ihtimalle ,Cuma namazı kılmak için 1868 yılında Saltanat kayığı ile geliyor .Pascal \ Sebah ikilisinin çektiği nefis bir fotoraf .Bu nadide görüntü Rosetta arşivinden alınmıştır. Resmi büyüterek inceleyiniz .