Kahramanmaraş'ta 6 Şubat 2023'te meydana gelen 7.8 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerin üzerinden 18 aydan fazla süre geçmesine rağmen yaralar sarılamadı. 50 binden fazla kişinin hayatını kaybettiği deprem bölgesinde on binlerce esnaf da konteynerlerde bulundukları kentin ekonomisini ayakta tutmaya çalışıyor. Adıyaman, Hatay, Maraş ve Malatya ile Gaziantep’in İslahiye ve Nurdağı ilçelerinde esnaf ve tüccara vergi kolaylıkları sağlayan mücbir sebep hali 31 Ağustos'ta sona eriyor.
ESNAFIN VERGİ, SGK BORCUNU ÖDEMESİ MÜMKÜN DEĞİL
Depremde maddi manevi büyük yıkımlar yaşayan Hatay’da iş yerini kaybeden on binlerce esnaf, sanayici ve tüccar şu an hâlâ ne olacağını bilmiyor, işlerini toparlamaya çalışıyor. Konteyner işyerlerinde iş hayatlarına devam ediyorlar. Bu durumda olan esnafın, tüccarın kalkıp bu süreçte vergi, SGK borçlarını ödemesi çok zor görünüyor.
VERGİ, SGK MUAFİYETİ BEKLENTİSİ VAR
Depremde maddi manevi büyük yıkımlar yaşayan Hatay’da mücbir sebebin kayıtsız şartsız 3-4 yıl daha uzatılması yönünde beklenti var. İşyerlerine deprem zarar vermemiş ancak depremin olduğu yerde oturanlar da çok. Hatta il de vergi, SGK muafiyeti beklentisi var. Daha kalıcı konutların %5 i teslim edilmedi. Konutlar olmadan, işyerleri olmadan devletin gelir beklemesi ise sağlıklı bir yaklaşım olarak kabul edilmiyor.
VAN DEPREMİ ÖRNEĞİ
644 kişinin hayatını kaybettiği, bin 966 kişinin yaralandığı Van depreminde mücbir sebep hali 6 yıl sürmüştü. O dönem de Mehmet Şimşek bakandı. Bugün Hatay’ın Van’dan çok daha kötü durumda olması bu yönde bir karar verilmesi gerekliliğini gözler önüne seriyor.
MÜCBİR SEBEP UZAMAZSA HANGİ YOLLAR İZLENEBİLİR?
1- İdari anlamda bu süre uzatılmayacaksa eğer, AATUHK’nun 48’nci maddesindeki “şartları taşımaları kaydıyla” ibaresinin değiştirilerek “şartsız ve talep halinde”24-36-48-60 gibi eşit taksitler halinde faizsiz ödeme yöntemi oluşturmak şarttır. Her ne kadar benzeri hükümler ilgili madde de varsa da bu talep kanun değişimini gerektirmektedir.
2-Kanun değiştirilmeyecekse eğer, 48 inci maddedeki “faizsiz 24 eşit taksit” yerinde kalmak şartıyla Tahsilat Genel Tebliğinde bir değişiklik ile ( Hem Cumhurbaşkanımızın hem de GİB’nın yetkisi vardır) aranan şartlardan Nakit Akış Hızının (Rasyo) 1,5 oranıyla değerlendirilmesi ve de ipotek anlamında muteber şahıs, demirbaş veya borç miktarıyla kıyaslanmadan gayrimenkul verilmesinin kanunun lafzının yerine getirilmiş olması amacıyla yumuşatılması ve idareye değerlendirme yetkisi verilmeden borçlunun talebiyle bağlı kalınması düzenlendiğinde bana göre konu çözüme kavuşacaktır. Düzenleme Genel Tebliğ bazında yapılacağından tüm tarafları da bağlamış olacaktır.
3-Konu Genel Tebliğ ile kamuoyuna açıklanmak istenmiyorsa da bunun “İç Genelge” ile çözülmesi de ihtimal dahilindedir. Bu defa yukarıda yazdığım şartların yumuşatılması baki olmak üzere idareye verilen talimat niteliğinde olacağından bana göre sorun kısmen çözülmüş olacaktır. Amaç uygulamanın idare değerlendirmesinden uzak ve şarta bağlı olmasından vareste tutulmasıdır. Bu iki konuda Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Cumhurbaşkanlığının yetkileri bulunmakta ve Meclis düzenlemesine gerek kalmamaktadır.
4-Yine idari bir düzenlemeyle geçmiş dönemlerle ilgili her türlü beyannamelerin verilmesi belirli bir takvim periyoduna bağlanabilir. Bu konuda da bakanlığın tam yetkisi bulunuyor.
5-Gerek Genel Tebliğ düzenlemelerinde gerekse de İç Genelgede borç ödemesi takviminin tüm işlemler bitirilmek kaydıyla Ocak 2025 tarihinden başlamak üzere eşit taksitler içerisinde ödenmesinin sağlanması da tüm mükellef ve borçlular açısından istenileni karşılayacağı düşünülüyor.
“İNŞAAT RUHSATI PARALARINI DEVLET ÖDESİN”
Bölgede yapıların hızla tamamlayarak insanların evlerine geçmeleri için inşaat ruhsatı gibi paraların devletin ödemesi, iş makinalarının inşaat yapanlara tahsis edilmesi çözüm önerileri gündeme geliyor.
HATAY’DA SON DURUM
Hatay’da depremin yarattığı yıkım herkesi etkilemiş durumda. Psikolojik yıkımlar da ziyadesiyle etkisini gösteriyor. Hayatlar yitirilmiş, uzuvlar kaybedilmiş, evler, işyerleri yıkılmış, kayıplar bulunamamış, kalıcı konutlar teslim edilememiş durumda...
MÜCBİR SEBEBİN GEÇMİŞİ?
Hazine ve Maliye Bakanlığı 6 Şubat'ta yaşanan depremlerin ardından Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Elazığ, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa ile Sivas'ın Gürün ilçesinde 6 Şubat 2023 ile 31 Temmuz 2023 tarihleri arasında mücbir sebep ilan etmişti. Daha sonra mücbir sebep hali Adıyaman, Hatay, Kahramanmaraş ve Malatya ile Gaziantep'in İslahiye ve Nurdağı ilçeleri için önce 30 Kasım 2023'ten 30 Nisan 2024'e, daha sonra da 31 Ağustos 2024'e uzatılmıştı.
