İran uzmanı Dr. Rahim Farzam’ın analizine göre İran, Kasım ve Aralık 2024’te aşırı enerji tüketimi ve altyapı eksiklikleri nedeniyle sık sık elektrik kesintileriyle karşı karşıya kaldı. Bu kesintiler, Tahran, Erdebil, Batı Azerbaycan, Zencan ve Kuzey Horasan gibi birçok bölgede eğitime ara verilmesine, devlet dairelerinin tatil edilmesine ve sanayi üretiminin durmasına yol açtı. İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, halka kombilerini 2 derece düşürmeleri çağrısında bulundu ve "2 derece daha az" adlı bir tasarruf kampanyası başlatıldı.
Farzam’a göre İran’daki doğalgaz, enerji tüketiminin yüzde 70’inden faazlasını oluşturuyor ve elektrik üretiminin yüzde 85’i termik santrallerden sağlanıyor. Ancak, yağışların azalması barajlardaki su seviyesini düşürerek elektrik üretiminde yükün büyük kısmını termik santrallere yüklüyor. Bu durum, enerji arz-talep dengesini daha da zorlaştırıyor. İran Ulusal Gaz Şirketi Sözcüsü Seyid Hasan Musevi, 16 Aralık’ta günlük doğalgaz tüketiminde 641 milyon metreküple rekor kırıldığını açıkladı.
Krizin Nedenleri
Farzam, İran’daki enerji krizinin temel nedenlerinden birinin aşırı tüketim olduğuna dikkat çekiyor. İran Milli Gaz Şirketi Genel Müdürü Said Tavakkoli’ye göre, kişi başına doğalgaz tüketimi dünya ortalamasının 3.3 katı. Devletin yılda yaklaşık 100-120 milyar dolar arasında enerji sübvansiyonu sağlaması, tüketimin artmasına neden oluyor. Farzam, üretim kapasitesindeki artışın tüketimle aynı hızda gerçekleşmediğini belirterek, enerji altyapısındaki yetersizliklere dikkat çekiyor. İran’daki termik santrallerin verimlilik oranı dünya ortalamasının (yüzde 60) oldukça altında, yalnızca yüzde 30 civarında.
Yenilenebilir Enerji ve Nükleer Program
Farzam, İran’ın güneş enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarından yeterince yararlanamadığını belirtiyor. 2017’de kabul edilen Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planında hedeflenen 10 bin megavatlık yenilenebilir enerji üretimi planının yalnızca yüzde 5’i gerçekleştirilebilmiş durumda. İran’ın tartışmalı nükleer programının elektrik üretimindeki payı ise yalnızca yüzzce 1.2.
Çözüm Önerileri
Dr. Rahim Farzam, analizinde İran’ın enerji krizinin yıllardır süregelen yönetimsel hatalar, altyapı eksiklikleri ve yaptırımlar nedeniyle derinleştiğini belirtiyor. Enerji arzını dengelemek için alınan kısa vadeli önlemler, krizi çözmek yerine çevresel sorunları artırıyor. Farzam, İran’ın enerji altyapısının modernizasyonu için 200-250 milyar dolarlık yatırıma ihtiyaç duyduğunu, ancak mevcut ekonomik koşullarda bu maliyetin karşılanmasının zor olduğunu ifade ediyor.
Yaptırımların kaldırılmadığı sürece İran’ın enerji krizine kalıcı bir çözüm bulmasının mümkün olmadığını vurgulayan Farzam, İran’ın yerel kaynaklarını finansal ve teknik olarak geliştirmek için attığı adımların henüz yeterli seviyede olmadığını belirtiyor.
Analiz, İstiklal Gazetesi'nin politikasını yansıtmayabilir. Fikirler yazara aittir.
