Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) uzmanı Bilgay Duman'ın kalem aldığı analizinde, Irak ve Suriye’nin yaklaşık 600 kilometrelik sınır paylaşmasının yanı sıra sosyal ve siyasal geçişkenliklere sahip olduğu vurgulanıyor. Bilgay Duman, “Irak’ta yaşananlar doğrudan ya da dolaylı biçimde Suriye’yi etkilerken, aynı şekilde Suriye’deki gelişmeler de Irak’ı etkilemektedir” ifadelerini kullanarak, iki ülkenin Ortadoğu’nun doğu-batı hattındaki jeopolitik geçiş alanında önemli bir rol oynadığını belirtiyor.
Duman, özellikle 2011’de Suriye’de başlayan halk ayaklanmalarından sonra bu etkileşimin daha da derinleştiğine dikkat çekiyor. DEAŞ’ın ortaya çıkışı ve Irak’a yayılması, İran’ın bölge politikalarında Suriye’yi bir üs hâline getirmesi ve Irak’ı geçiş noktası olarak kullanması gibi faktörlerin, iki ülkenin ilişkilerini daha karmaşık bir hâle getirdiği ifade ediliyor.
Esed Rejiminin Düşüşü ve Irak’ın Dış Politika Stratejisi
Bilgay Duman’a göre, 2021’deki parlamento seçimleri sonrası kurulan Muhammed Şiya es-Sudani hükûmeti, bölgesel ve küresel bir denge siyaseti oluşturma hedefiyle hareket ediyor. Duman, bu bağlamda Irak’ın komşu ülkelerle ilişkilerini geliştirdiğini ve ABD ile yeni stratejik diyaloglar başlattığını belirtiyor. Öte yandan, İran’ın ülkedeki etkisini sınırlamaya yönelik adımlar atan Sudani yönetimi, Türkiye ile stratejik bir ittifak geliştirdi.
Suriye ile ilişkilere de değinen analizde, Esed rejiminin dışişleri bakanı Bessam Sabbağ’ın, Esed’ın devrilmesinden iki gün önce 6 Aralık 2024’te Bağdat’ıı ziyaret ettiği bilgisi yer alıyor. Duman, bu ilişkinin İran ve Iraklı Şii milis grupların etkisinden bağımsız düşünülemeyeceğini de ifade ediyor.
İran ve Şii Milis Grupların Etkisi
Bilgay Duman’ın analizinde, İran’ın bölgedeki etkisini artırmak için oluşturduğu “Direniş Ekseni” ve bu yapının bir parçası olan Iraklı Şii milislerin, Suriye’deki Esed rejimine destek sağladığı belirtiliyor. Duman, “Direniş Ekseni” olarak adlandırılan bu yapı., İran’ın devrim ihracı politikası ve İsrail karşıtlığının bir aracı hâline gelmiştir” ifadeleriyle, İran’ın dış politika stratejisine dikkat çekiyor.
Analizde, İran’a yakın milis grupların Irak üzerindeki etkisi nedeniyle, İsrail ve ABD’nin bu gruplar üzerinden Irak’a yönelik baskı oluşturduğuna vurgu yapılıyor. Duman, “Irak, İran’dan Lübnan’a kadar uzanan coğrafyada bir köprü görevi görürken, aynı zamanda İran için bir tampon bölge niteliğindedir” ifadelerini kullanıyor.
Irak’ın Dengeli Dış Politika Çabası
Bilgay Duman, Sudani yönetimindeki Irak’ın, İran’ın baskısına rağmen ülkenin istikrarını korumaya çalıştığını belirtiyor. Duman’a göre, Irak, Arap Ligi ve Körfez ülkeleriyle ilişkilerini geliştirerek ve ABD ile stratejik iş birliği yaparak, bölgedeki dengeyi sağlamaya çalışıyor. Ancak İran’ın baskıları ve milis grupların aktivitesi, bu çabaları zorlaştıran temel unsurlar olarak öne çıkıyor.
ORSAM uzmanı Bilgay Duman, sonuç olarak analizinde, Esed rejiminin devrilmesinin ardından Irak’ın, Ortadoğu’da denge politikasını sürdürmek ve istikrarını korumak için önemli sınavlarla karşı karşıya olduğunu belirtiyor. İran ve ABD baskıları arasında kalan Irak’ın, Sudani yönetimi altında dengeyi koruma çabalarının bölgesel siyasette belirleyici bir rol oynayacağını ifade ediyor.
