Neredeyse kişiliğimizi yansıtır hale gelen parfümler, oda ve araç kokuları hayatımızda çok önemli bir yer kaplıyor. Bu yazımda sizlere parfümlerin ortaya çıkış hikâyesini ve dönemler boyunca yaşadığı evrimi anlatmak istiyorum.
Herkes –bende dâhil- Orta Çağ'daki banyo ve tuvalet alışkanlıklarından dolayı parfümlerin Fransızlara özgü bir şey olduğunu düşünüyor. Bilinenin aksine parfümler aslında ilk kez Fransa’da icat edilmedi.
İnsanları peşinden sürükleyen bu hoş kokulu karışımların ortaya çıkışı çok daha eskiye M.Ö. 4000’lere kadar dayanıyor. Tarihi yazılı kaynaklar, kil tabletler, hiyeroglifler sayesinde tarihteki ilk parfümlerin Antik Mısır, Antik Yunan, Romalılar, Sümerler ve Babiller gibi eski uygarlıklar tarafından kullanıldığını öğreniyoruz.
Parfümün en ilkel ve ilk versiyonu ağaç kabukları, hoş kokulu bitki ve çeşitli otların yakılmasıyla elde edilen tütsüye dayanıyor.
Parfümün ilk versiyonu olan tütsülerin tarih boyunca kullanım alanları oldukça değişiklik gösteriyor. Tütsüyü kullanan ilk insanlar bu yöntemin tütsülenen ortamı ve insanları temizlediğine inanıyorlardı.
Bu yöntem en çok dini törenlerde kullanılıyordu. Çok tanrılı dinlere mensup antik dönemlerde yaşamış medeniyetler adadıkları kurbanları tanrılarına layık hale getirmek adına tütsülerle temizliyorlardı. Antik Mısır toplumunda cenaze törenlerinde de tütsüler yaygın bir şekilde kullanılıyordu. Özellikle firavunların mezarlarının hoş kokması Mısırlılar için önemliydi. Mısırlılar güneş tanrıları Râ için güneşin doğuşundan batışına dek kokulu otlar yakarlardı. Ölülerini ise kokulu yağlar kullanarak mumyalar, mezarlarına parfüm şişeleri ve kokulu kremler koyarlardı. Nitekim yapılan kazılarda Mısır Firavunu Tutankhamon’un mezarından parfüm şişeleri ve krem vazoları çıkarıldı. Mısırlılar günlük hayatlarında ise kokulu yağlar ve pomatlar kullanırdı. Bunlar içinde en çok tercih ettikleri “kyphi” adını verdikleri kokulu bir yağdı. Kyphi, bal, şarap, pirinç, mersin çiçeği, safran, katırtırnağı ve ardıç özlerinden oluşan bir karışımdı. Nefertiti yasemin banyosu yapar, banyodan sonra vücuduna sandal ağacı, amber ve ender rastlanan çiçek özleri sürerdi. Eski dönemlerde insanlar için güzel kokular kutsaldı ve tanrısallığı simgeliyordu.
Tütsüler zaman içinde yerini kilden, ahşaptan yapılmış şişelerde taşınan sıvı ve katı parfümlere bıraktı. Parfümler çeşitli yöntemlerle elde ediliyordu. Çeşitli ot ve hoş kokulu bitkilerin preslenmesi ile bitki özütleri, damıtma yöntemiyle de yoğun esans ve kokulu yağlar elde ediliyordu. En bilindik parfüm elde etme yolu damıtma yöntemiydi. Damıtma yöntemi tarihte ilk kez M.Ö. 4000’li yıllarda Sümerler tarafından geliştirildi. Bu yöntemde oldukça ustalaştılar.
Gerçek Parfüm Mucidi
Babiller döneminde de tütsü kullanımı yaygındı. Fakat teknik anlamda Babiller parfüm üretiminde daha istikrarlı ve verimli yöntemler geliştirdiler. Günümüzdeki parfümleri andıran versiyonları elde etmede oldukça başarılı oldular.
En eski ve ilk kimyager olduğu bilinen Babilli Tapputi Belatekallim adında bir kadının çağının çok ötesinde tekniklerle parfüm ürettiği bilgisi dönemin yazılı kaynaklarından kil tabletlere işlenmişti. Tapputi M.Ö. 1200’lü yıllarda sarayın resmi parfüm yapımcısıydı. Dönemin kralı için ürettiği ilaç niteliği taşıyan parfüm esanslarıyla adını tarihe yazdırmış ve kil tabletlere kaydettiği bazı tarifleriyle parfüm sektörünün gelişimine katkı sağlamıştı.
Modern anlamda günümüze uygun tasarlanmış ilk parfüm 1921 yılında üretilen ünlü Fransız moda markası Chanel’e ait ikonik No 5 parfümüdür. Onu izleyen dönemlerde farklı formül ve konsantrasyonlarda parfümler üretildi. Chanel No 5 parfüm sektörüne yeni bir soluk getirdi.
Netice olarak, dini törenlerde, cenaze törenlerinde, tapınaklarda, hijyen, temizlik ve medikal alan için de kullanılan tütsüler, zamanla toplumda bir asalet sembolü haline gelmişti. Onu izleyen dönemlerde önemli bir ticaret hacmine sahip olan parfüm sektörü asaletini koruyarak günümüzde modern versiyonlarına, bir bakıma kişilerin imzası niteliğini taşıyan tarzları hakkında fikir edinmemizi sağlayan moda aksesuarlarına dönüştü. Parfümler ve türevleri dünden bugüne yüksek iş hacmine sahip ticari bir sektör olmaya devam ediyor.
