1 MAYIS
Bugün 1 Mayıs…
1 Mayıslar, adına bayram denilse bile, resmen bayram olarak ilan edilse bile zihinlerde olumsuz çağrışımlar yapan bir gün.
Bir protest hareket olarak ortaya çıkışından belki…
ABD’nin Chicago şehrinde işçilerin iş gününün 8 saat olması için başlattıkları mücadelenin tarihi 1886’nın 1 Mayıs’ı olunca, o tarihten itibaren 1 Mayıs işçiler için özel anlamı olan bir gün oldu.
Paris’te 1889’da yapılan Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı Kongresinde ise Amerikan temsilcilerin teklifi ile 1 Mayıs günü işçilerin ortak bayramı olarak ilan edildi.
Zamanla tüm dünyada sosyalist hareketin bir güç gösterisi günü halini aldı.
***
Osmanlı’da ilk 1 Mayıs kutlamasının 1911’de Selanik’te yapıldığı biliniyor.
Bir yıl sonra da İstanbul’da…
Bir süre sonra İştirakçi Hilmi’nin Sosyalist Fırkası 1 Mayıs kutlamalarını bir sosyalist dayanışma günü haline getirmeye çalıştı.
Milli Mücadelenin ardından Sovyetlerle iyi münasebet çerçevesinde Ankara hükümeti İşçi bayramı kutlamalarına olumlu baktı.
1923’te 1 Mayıs resmen İşçi Bayramı olarak ilan edilse de bir yıl sonra toplu kutlamalar engellendi.
1925’te çıkarılan Takrir-i Sükun kanunundan sonra da 1 Mayıs kutlamaları tümden yasaklandı.
Ta 1935’e kadar.
1935’in 27 Mayıs’ında çıkarılan 2739 sayılı Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun ile 1 Mayıs Bahar Bayramı olarak ilan edildi.
Adı “bahar” da olsa yine 1 Mayıs işçi hareketinin dayanışma günü olarak kabul edildi.
Nitekim 27 Mayıs ihtilalinden kısa bir süre önce Başbakan Adnan Menderes’in radyodan yaptığı konuşmada 1 Mayıs’tan “İşçi Bayramı” olarak söz etmesi ilginçtir:
“Bugün 1 Mayıs İşçi Bayramı, işçi kardeşlerimize elemsiz, kedersiz bir çok bayramlar idrak etmelerini ve onların refah ve saadetini temenni ederken, bu gayede kendilerine her zaman yardımcı olmanın en aziz emelimi teşkil ettiğini ifade etmek isterim.”
Adnan Menderes’in bu konuşmasına CHP’liler “1 Mayıs İşçi değil, Bahar Bayramıdır” diye tepki gösterdiler.
Forum dergisinde yer alan yazıdaki şu ifadeler dikkat çekici:
“Hepimiz biliriz ki, 1 Mayıs, Marksist Sosyalistler ve Komünistler için İşçi Bayramıdır. Solcu işçilerin, ‘dünya ihtilali’ gayesiyle birleşerek bayram yaptıkları gündür. Ve zaten Türk Kanun koyucusunun 1 Mayısı ‘Bahar Bayramı’ olarak ilan edişinin sebebi de, beynelmilelci işçi hareketlerinin Türkiye’de de sınıf mücadelesi şuurunu yaratmak için böyle bir günü kendilerine maletmesine meydan vermemekten ibarettir.”
***
70’li yılların ikinci döneminde 1 Mayıs’ı işçi bayramı olarak kutlama girişimleri yeniden başladı.
1975’te Tepebaşında, 1976’da Taksim’de kutlamalar yapıldı.
DİSK’in organizasyonu ile 1977’de Taksim’de düzenlenen törenler ise tarih sayfalarına “Kanlı 1 Mayıs” olarak geçti. 34 kişi hayatını kaybetti.
Bundan sonra 1 Mayıs’la Taksim’de hayatını kaybedenleri anma günü halini aldı, eylem gününe dönüştü.
Yasaklamalar, engellemeler, direnişler, tutuklamalar…
AK Parti’nin 2008’de “Emek ve Dayanışma Günü” olarak kutlanması, bir yıl sonra çıkarılan kanunla da bu günün resmi tatil günlerine alınması ile 1 Mayıs yeniden bir işçi bayramı niteliğini aldı almasına ama hala 1977’nin meydana getirdiği travmalar yüzünden zihinlerde tam bir bayram olarak yer edemedi.
Bu yıl kutlamalardın Taksim inadından vaz geçilip Bakırköy meydanına alınması olumlu.
Umarız bayrama yaraşır bir kutlama olur.
