Değişen koşullar altında, Türkiye'nin göç ve iltica konularına ilişkin düzenlemesini ve ilgili politikaları ve bunların küresel olarak geçerli standartlara uygulanmasına yönelik ilk girişim, 1994 tarihli Mülteci Yönetmeliği'dir.
Değişen koşullar altında, Türkiye'nin göç ve iltica konularına ilişkin düzenlemesini ve ilgili politikaları ve bunların küresel olarak geçerli standartlara uygulanmasına yönelik ilk girişim, 1994 tarihli Mülteci Yönetmeliği'dir.
Türkiye, 1951 Cenevre Mülteci Sözleşmesi'nin coğrafi kısıtlamasına tabidir ve bu nedenle yalnızca Avrupa'dan gelen sığınmacıları mülteci olarak tanır. İran ve Irak'tan gelen göçle ilk kez gerçek kitlesel sığınmacı hareketleriyle karşılaştı. 1994 yönetmeliği, coğrafi kısıtlama maddesini kaldırmadan sığınmacıların taleplerine yanıt vermeyi kolaylaştırdı. Onlara geçici ikamet hakkı tanıyarak veya mülteci statüsü vererek ve üçüncü ülkelerde yerleşmelerine izin vererek, Türkiye, coğrafi kısıtlama paragrafını korumaya ve böylece yabancı mülteciler, yani 'Türk kökenli veya Türk kültürüne bağlı olmayan' insanlar için bir ev sahibi ülke olmasını engellemeye çalışıyor.
AB ile uyum sürecinin bir parçası olarak ortaya çıkan 2005 Türkiye Mülteci ve Göç Sorunları Ulusal Eylem Planı, Cenevre Mülteci Sözleşmesi'nin coğrafi kısıtlamasının 2012 yılına kadar kaldırılması, aynı zamanda yeni bir İltica Yasası ve 2012'ye kadar yeni Yabancılar Yasası söz konusu. Ancak sınırlı çevrelerde, coğrafi kısıtlamanın kaldırılması veya sığınmacılar ve yabancılar için yeni yasalar konusundaki tartışmalarda, Türkiye'nin göçmenler ve sığınmacılar için bir alıcı ülke olabileceği, ardından akın ile karşı karşıya kalacağı endişesi tekrar tekrar dile getiriliyor.
2006 tarihli yeni İskan Yasası'nın, 1934 İskan Yasası'nın uluslararası göç konusundaki muhafazakar duruşunu sürdürmeye çalışması biraz şaşırtıcıdır. AB ile uyum bağlamında, daha az kısıtlayıcı yeni bir düzenleme beklenebilirdi. Yeni yasadaki göçmen tanımı ilginç: 'Türkiye'ye tek başına veya gruplar halinde yerleşmek maksadıyla gelen Türk asıllı veya Türk kültürüne bağlı kişiler bu kanuna göre kabul edilecektir.' Bu, uluslararası göç anlayışının 1920'lerden ya da 1930'lardan bu yana değişmediğinin bir ifadesidir.
2003 tarihli Yabancılar için Çalışma İzinleri Yasası, artık çok sayıda yabancının Türkiye'ye çalışmak için geldiği gerçeğine dayanmaktadır. Bu, yabancıların istihdamını yeniden düzenlemektedir. Her şeyden önce kaçak istihdamı önlemek ve çalışma koşullarını belirlemek istiyor. Ancak uygulandığında, yabancıların göçünün profesyonel ve nitelikli işçilerle sınırlandırılması eğilimi ortaya çıkmaktadır.
Bu nedenle yasa, ev işlerini, eğlenceyi veya tekstil sektörünü, yani neredeyse tamamen yasadışı olarak istihdam edilen yabancıların çalıştığı alanları düzenlemek için uygun değildir. Dolayısıyla belirli sektörlerde ve kötü koşullarda istihdam edilen yabancı işçilerin yasallaşmasına katkı sağladığı da pek iddia edilemez. Daha önce de vurgulandığı gibi, Türkiye'nin göç ve sığınma politikası, yabancı işçi ve mültecilere açık bir sistem olmaktan uzaktır. Aksine, göç politikasının yöneticileri, Türkiye'nin dış göçe açık bir alıcı ülke olarak uluslararası göç pazarına girmesini engellemek istemektedir. Belki de bu nedenle Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)'nun 1949 tarihli ve 97 sayılı 'İşçi Göçü' ve 1975 tarihli 143 sayılı 'Göçmen İşçilik' sözleşmelerini imzalamamıştır.
Bu paradoksal görünüyor. Yurttaşları başka ülkelerde yüzbinlerce çalışan bir ülkenin, örneğin yurttaşlarının çalışma koşulları konusunda bu tür anlaşmalar yoluyla diğer devletlerle değiş tokuş yapması doğal olurdu. Ancak bizim açımızdan, yabancı emek göçü olgusuyla karşılaşmamayı tercih eden bu ülkenin bu sözleşmeleri hiç imzalamaması mantıklıdır.
Özetle, 20. yüzyılda kapitalist ekonomiye dayalı modernite projesi tüm dünyaya yayıldı. Sonuç olarak sayısız örneğin gösterdiği gibi ulus devletler kurulur ve önem kazanır. Buna karşılık, 21. yüzyılda küreselleşmenin yeni kazandığı konumuyla ulus devletin dinamiklerine ve kurumlarına meydan okuduğu bir iklim ortaya çıkıyor. Bu, ulus devletlerin güç kaybettiği, hatta ortadan kalktığı anlamına gelmese de küreselleşen gelişmeler ile geleneksel ulus devlet anlayışı arasında uçurumlar bulunmaktadır.
Özellikle ulaşım ve iletişim teknolojisi alanlarında geçen yüzyılın başarıları, tüm dünyada insanları mobil hale getirmiş, Ulus devletler içinde ve arasında göç hareketlerinde gerçek bir artış gözlemlenebilir. Nerede olurlarsa olsunlar bu hareketler bir yandan ekonomik, sosyal ve politik dönüşüm süreçlerinin sonucudur. Öte yandan, bu tür dönüşüm süreçlerini kendileri tetikler. Göç hareketleri, son yüzyılda ulus-devlet merkezli dünyanın göreli yükselişi ve daha sonra küreselleşme ile sorgulanmaya başlamasıyla birlikte değişmeye başlamıştır. Göç böylece ekonomik, sosyal ve politik anlamda merkezi bir tarihsel olgu haline gelir ve sayısız dönüşüme uğrar.
