Diyabet, vücudun kan şekeri seviyelerini düzenleme yeteneğinin bozulduğu bir grup kronik metabolik hastalığın genel adıdır. Kan şekeri veya glikoz, vücudun enerji kaynağıdır ve normalde pankreas adlı bir organda bulunan insülin hormonu tarafından düzenlenir. İnsülin, kan şekeri seviyelerini kontrol etmek için glikozun hücrelere girişine yardımcı olur.
Diyabet, vücudun kan şekeri seviyelerini düzenleme yeteneğinin bozulduğu bir grup kronik metabolik hastalığın genel adıdır. Kan şekeri veya glikoz, vücudun enerji kaynağıdır ve normalde pankreas adlı bir organda bulunan insülin hormonu tarafından düzenlenir. İnsülin, kan şekeri seviyelerini kontrol etmek için glikozun hücrelere girişine yardımcı olur.
Diyabet, iki ana tipe ayrılır:
1. Tip 1 Diyabet: Tip 1 diyabet, bağışıklık sistemi tarafından yanlışlıkla pankreasın insülin üreten hücrelerine saldırması sonucu oluşan otoimmün bir hastalıktır. Bu hücreler tahrip olduğunda, vücut insülin üretemez ve kan şekeri seviyeleri yükselir. Tip 1 diyabet genellikle çocukluk veya gençlik döneminde başlar ve ömür boyu süren bir durumdur. İnsülin enjeksiyonları veya insülin pompası kullanımı, tip 1 diyabeti yönetmek için gereklidir.
2. Tip 2 Diyabet: Tip 2 diyabet, vücudun insülini etkili bir şekilde kullanamadığı veya yetersiz ürettiği bir durumdur. Genellikle yaşlılık döneminde veya obezite ile ilişkilendirilen yaşam tarzı faktörleri ile ilişkilendirilir. Tip 2 diyabetin yönetimi, diyet, egzersiz, kilo kontrolü ve ilaç tedavisi gerektirebilir. Bazı durumlarda, insülin tedavisi de gerekli olabilir.
Diyabet, yüksek kan şekeri seviyelerine (hiperglisemi) yol açar, bu da zamanla vücutta ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Bu komplikasyonlar arasında kalp hastalığı, böbrek yetmezliği, görme kaybı, sinir hasarı (nöropati), yara iyileşme sorunları ve diğer sağlık sorunları bulunabilir. Bu nedenle, diyabetin etkili bir şekilde yönetilmesi ve kan şekeri seviyelerinin kontrol altında tutulması çok önemlidir.
Diyabetin yönetimi, sağlıklı bir yaşam tarzı, düzenli kan şekeri izlemesi, ilaç tedavisi (gerektiğinde) ve doktor veya diyetisyen rehberliğinde uygun bir beslenme planını içerebilir. Diyabet riskini azaltmak ve komplikasyonları önlemek için düzenli tıbbi takip ve sağlıklı yaşam tarzı seçimleri önemlidir.
İşte diyabetli kişiler için dikkate alınması gereken bazı temel beslenme ilkeleri:
1. Karbonhidrat İzleme: Karbonhidratları izlemek ve dengeli bir şekilde tüketmek, diyabetli kişiler için önemlidir çünkü karbonhidratlar kan şekerini en fazla etkileyen besin grubudur. Karbonhidrat tüketimini izlemek, kan şekerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olur. Karbonhidrat kaynakları arasında tam tahıllı ekmekler, esmer pirinç, yulaf ezmesi ve sebzeler bulunur.
2. Düşük Glisemik İndeks (DGI) Besinler: DGI, karbonhidratların kan şekerini nasıl etkilediğini ölçen bir ölçüttür. Düşük DGI besinler, kan şekerini daha yavaş ve istikrarlı bir şekilde yükseltir. Bu nedenle, diyabetli kişiler için düşük DGI besinleri tercih etmek önemlidir. Örneğin, baklagiller, yulaf, sebzeler ve kepekli tahıllar düşük DGI besinlerdir.
3. Porsiyon Kontrolü: Porsiyon kontrolü, aşırı kalori alımını önlemeye ve kiloyu dengelemeye yardımcı olabilir. Bir diyetisyen veya beslenme uzmanı ile çalışarak uygun porsiyon boyutları hakkında bilgi edinmek önemlidir.
4. Sağlıklı Yağlar: Sağlıklı yağlar, özellikle kalp sağlığı için önemlidir. Omega-3 yağ asitleri içeren balık, avokado, zeytinyağı gibi sağlıklı yağları tercih etmek önemlidir. Doymuş yağ ve trans yağları sınırlamak da gereklidir.
5. Lif İçeriği: Lifli yiyecekler, kan şekerini kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir ve tokluk hissini artırabilir. Lifli gıdalar arasında kepekli tahıllar, sebzeler, meyveler ve baklagiller bulunur.
6. Azaltılmış Şeker İçeriği: Şekerli yiyecekler ve içecekler kan şekerini hızla yükseltebilir. Bu nedenle, şeker içeriği yüksek olan yiyecekleri ve içecekleri sınırlamak veya azaltmak önemlidir. Tatlandırıcıları veya doğal tatlandırıcıları düşünmek de bir seçenek olabilir.
7. Düzenli Öğünler: Düzenli ve dengeli öğünler kan şekerinin istikrarlı bir şekilde tutulmasına yardımcı olabilir. Öğünleri atlamamak ve atıştırmalıkları sağlıklı seçeneklerle sınırlamak önemlidir.
Diyabetli bir beslenme planı, kişinin ihtiyaçlarına ve yaşam tarzına göre özelleştirilmelidir. Bu nedenle bir diyetisyen veya beslenme uzmanı ile çalışmak, uygun bir beslenme planı oluşturmak için önemlidir. Ayrıca, doktorunuzun veya sağlık uzmanınızın önerilerine uymak ve düzenli olarak kan şekerini izlemek de önemlidir.
