İRAN'IN NÜKLEER TEKNOLOJİSİNDEKİ SON DURUMU
İran, geçtiğimiz haftalar da nükleer güç olma yönünde önemli ilerlemeler de bulundu. BM nükleer izleme ajansı başkanı Rafael Grossi, İran'ın uranyum zenginleştirme hızını dramatik bir şekilde artırarak bu oranı "yüzde 60'a kadar çıkardığını" açıkladı.
Bir ülkenin nükleer silah üretebilmesi için uranyum zenginleştirme oranın yüzde 90'a çıkarması gerekiyor. İran geçtiğimiz haftalar da attığı adımlar ile birlikte bu orana yaklaşarak "nükleer silah üretmeye çok yaklaştı".
ABD'DEN AÇIKLAMALAR
Donald Trump'ın 2018'de Obama dönemi nükleer anlaşmasından çekilme kararı, Tahran'ın nükleer programını hızlandırmasına yol açtı. İran nükleer konusundaki attığı adımlar dolayı şu anda "nükleer eşik devleti" haline geldi.
ABD, AB ve İsrail'den yetkililer Trump'ın 2025'te nükleer gelişmelerden kaynaklanan bir İran kriziyle karşılaşmasını bekliyor.
Trump ve danışmanları, 2018 ile 2020 arasında İran'a karşı yürüttükleri "maksimum baskı" kampanyasına hızlı bir şekilde geri dönmeyi planlıyor.
Trump'ın bazı danışmanları, İran'ın programının şu an o kadar ilerlemiş olduğunu ve bu stratejinin etkili olmayabileceğini kabul ediyor. Bu durum, "askeri bir seçeneği" gerçek bir olasılık haline getiriyor.
Kasım ayında İsrail Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer, Trump ile Mar-a-Lago'da bir araya geldikten sonra Trump'ın ya İran'ın nükleer tesislerine karşı bir İsrail askeri saldırısını destekleme olasılığının yüksek olduğuna ya da "ABD'nin bir saldırı" düzenlemesine karar verme olasılığına inandığını söyledi. ABD'nin İsrail'e saldırması, İsraillilerin "ciddi şekilde" düşündüğü bir seçenek.
Başkan Biden'a yakın bazı üst düzey danışmanlar, son haftalarda Trump göreve başlamadan önce İran'ın nükleer tesislerine saldırılmasını savundu. Bu görüşmeye aşina olan kaynaklar, İran'ın ve milslerinin İsrail ile savaşları nedeniyle ciddi şekilde zayıfladığını belirtti.
Trump'a yakın bazı kişiler, Trump'ın saldırıyı düşünmeden önce bir anlaşma peşinde olacağını bekliyor.
Trump kasım ayında Time dergisine verdiği bir röportajda, İran ile savaş olasılığı hakkında sorulduğunda "Her şey olabilir" dedi. "Bu çok değişken bir durum." açıklamasını da sözlerine ekledi.
İRAN'DAN AÇIKLAMALAR
İran Dışişleri Bakanı Abbas Araghchi, geçen hafta Çin televizyonuna verdiği röportajda İran'ın ABD ve diğer dünya güçleriyle yeni bir nükleer anlaşma için müzakerelere yeniden başlamaya hazır olduğunu söyledi. Her iki taraf da yıllarca süren düşmanlıkları aşmak zorunda kalacak.
Araghchi Pekin'de, "2025, İran'ın nükleer meselesi açısından önemli bir yıl olacak" dedi.
G7 TOPLANTISINDA YAPILAN İRAN AÇIKLAMALARI
Küresel gündemdeki tüm krizlere rağmen iki hafta önce G7 ülkelerinin sanal bir toplantısına katılan üst düzey bir diplomat, toplantının sonunda İran'ın 2025'te ele alınması gereken ana mesele olacağı sonucuna vardığını söyledi.
Diplomat, "Herkes, bir şey yapmamız gerektiğini ya da büyük bir krizle karşılaşacağımızı kabul etti" dedi.
Bu durum sadece İran'ın nükleer patlama süresini birkaç güne indirmesi nedeniyle değil. Aynı zamanda Batılı güçlerin, 2015 nükleer anlaşması kapsamında İran'a uyguladıkları yıkıcı nükleer yaptırımları "geri alabilme" yeteneklerinin ekim ayında sona erecek olmasıyla da ilgili.
Bu durum, ABD ve Avrupa'nın İran üzerindeki ekonomik baskılarını kaybetmesine yol açacak. Bu gelişmenin yılın ilk yarısında diplomatik çabaları daha acil hale getirmesi beklenmekte.
E3 ÜLKELERİNİN İRAN KONUSUNDAKİ ADIMLARI
E3 ülkelerinin (Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık) ve İran'ın üst düzey diplomatları, Kasım sonunda Cenevre'de nükleer müzakerelere yeniden başlama olasılığını görüşmek üzere bir araya geldi.
Avrupalı diplomatlar, 2015 nükleer anlaşmasının geçersiz olduğunu ve yeni bir anlaşmanın İran'ın mevcut nükleer programı durumunu ele alması gerektiğini açıkça belirttiler. Ayrıca yaz ayına kadar bir anlaşma sağlanmazsa "geri alım" yaptırımlarını tetikleyeceklerini uyardılar.
İranlılar böyle bir durumda, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması'ndan çekileceklerini ve nükleer tesislerinin BM denetimlerini sonlandıracaklarını söylediler.
13 Ocak'ta bir E3-İran toplantısı planlanıyor.
SONUÇ
Son gelişmelere baktığımız da İran'ın nükleer silahı ulaşması çok olası. İran ile nükleer konusunda bir anlaşma sağlanmazsa bunu kendisine büyük bir tehdit olarak gören İsrail ve ABD'nin İran'a saldırması oldukça mümkün. İran'ın nükleer gelişmeler konusunda hızlı ilerlemesi göz önüne alındığında ABD ve İsrail'den bu konu da hızlı bir aksiyon beklenebilir.