Foreign Policy dergisi, Rusya’nın Suriye’de müttefiki Beşşar Esed’in 8 Aralık’ta düşmesinin ardından Sudan ve Libya’daki varlığını güçlendirme çabalarına dikkat çekti.
Derginin haberine göre, Sudan hükümeti, Rusya’nın Afrika’daki ilk askeri üssünü Kızıldeniz kıyısındaki Port Sudan yakınlarında inşa etmesine onay verdi. Bu karar, Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf Ahmed Şerif’in Moskova’da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile gerçekleştirdiği görüşmenin ardından açıklandı.
Haberde, Rusya’nın Kızıldeniz kıyısında askeri üs kurarak, bölgedeki askeri varlığını güçlendiren ABD ve Çin’e katılacağı belirtildi.
Dergi, Esed rejiminin çöküşünün ardından Rus güçlerinin Suriye’den çekilmesinin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’i askeri varlığını Libya ve Sudan’a kaydırmaya yönelttiğini aktardı. Birden fazla güvenlik kaynağına dayandırılan haberde, uydu görüntülerinin Rusya’nın Sudan ve Çad sınırına yakın güneydoğu Libya’da askeri varlığını genişlettiğini gösterdiği ifade edildi.
Uydu görüntüleri, Rusya’nın burada bir pistin yeniden inşa edilmesi, depolama tesislerinin yapılması ve lojistik kapasitesinin artırılması gibi faaliyetlerde bulunduğunu ortaya koyuyor. Son olarak 2011 yılında Libya’nın devrik lideri Muammer Kaddafi tarafından kullanılan üssün, şu anda Libya Ulusal Ordusu lideri Halife Hafter’in kontrolünde olduğu bildirildi.
Raporda, Orta Doğu araştırma platformu EKAD’ın sosyal medya platformu X üzerinden yaptığı paylaşıma da yer verildi. Paylaşımda, "Bu gelişmeler, Rusya’nın Libya’da birden fazla askeri üs kurma stratejisiyle örtüşüyor" ifadeleri kullanıldı.
Rusya'nın Afrika'daki Askeri Yayılımı
Rapora göre, Libya’daki Ma’tan as-Sara üssü, Rusya’ya bölgedeki lojistik hareketlerini kontrol etme ve askeri personel ile ekipman sevkiyatını uluslararası liman ve havalimanlarının denetiminden kaçınarak yürütme imkânı sağlıyor.
Ukrayna istihbaratı, Aralık ortasından bu yana Rus askerlerinin ve askeri uçaklarının, Suriye’nin Hmeymim Üssü’nden Libya’nın doğusuna en az 10 kez uçuş gerçekleştirdiğini tespit etti.
Bu süreçte, geçiş dönemindeki Suriye Devlet Başkanı Ahmed Şer’i, Rusya ile ilişkileri sürdürme konusunda açık kapı bıraktı. Aralık ayı sonunda yaptığı açıklamada, "Rusya’nın Suriye’den öyle bir şekilde çekilmesini istemiyoruz ki bu, iki ülke arasındaki ilişkilere zarar versin" dedi.
Ocak ayının başında ise bir Rus heyeti, Rusya’nın Suriye’deki askeri üslerini nasıl koruyabileceği konusunda müzakerelerde bulunmak üzere Şam’ı ziyaret etti. Ancak rapora göre, Putin’in askeri varlığını dağıtarak riskleri dengeleme yoluna gittiği düşünülüyor.
Sudan ve Libya’daki Rusya Destekli Askeri Dinamikler
Raporda, Sudan’da iç savaşın taraflarından her ikisine de Rusya’nın destek verdiği belirtiliyor. Moskova’nın başlangıçta Hızlı Destek Kuvvetleri’ne (RSF) silah sağladığı, ancak daha sonra Sudan ordusuna da Kızıldeniz’de bir deniz üssü kurma izni karşılığında askeri yardım teklif ettiği ifade edildi.
Sudan’ın Kızıldeniz kıyısında Rus askeri üssü inşa edilmesi fikri, eski Cumhurbaşkanı Ömer el-Beşir döneminde 2017 yılında gündeme gelmişti. Ancak 2019’da Beşir’in halk ayaklanması sonucu devrilmesinin ardından, 2020’de imzalanan üsle ilgili anlaşma 2023’te iç savaşın patlak vermesiyle askıya alındı.
Sudan hükümeti, savaşta müttefik arayışında İran ile ilişkilerini güçlendirdiğini geçen hafta duyurdu. Libya’da ise ülke üzerindeki etkinin, Türkiye’nin desteklediği batıdaki hükümet ile Rusya, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin desteklediği doğudaki Hafter güçleri arasında bölündüğü kaydedildi.
Rusya’nın Hafter’e silah ve askeri teçhizat sağladığı belirtilirken, Rus petrol şirketi Rosneft’in Libya’daki petrol sahalarını geliştirmek için uzun vadeli bir anlaşma imzaladığı bildirildi.
Afrika’daki Rusya’nın Yeni Askeri Hamleleri
Haberde, Suriye’deki Hmeymim Üssü’nün, Rusya’nın önceki paralı asker grubu Wagner için kilit bir operasyon merkezi olduğu, ancak grubun yeniden yapılandırılarak Afrika Kolordusu adını aldığı aktarıldı. Bu yeni yapılanmanın Mali, Burkina Faso, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Nijer’de faaliyet gösterdiği belirtildi.
CNN tarafından yapılan bir araştırmada, Rusya’nın Afrika’daki müttefiklerine yönelik askeri destek mekanizmasının değiştiği ortaya kondu. Eskiden Suriye üzerinden yapılan sevkiyatların artık Libya’dan Mali’nin başkenti Bamako’ya yönlendirildiği bildirildi.
Rusya’nın Libya’daki Ma’tan as-Sara üssüne ek olarak, Bingazi’nin doğusundaki Hafter kontrolündeki El-Hadim ve Cufra üslerine de askeri teçhizat taşıdığı belirtildi. Bu üslerin, Afrika’daki Rus askeri operasyonlarının merkezi haline geldiği ifade edildi.
Dergiye göre, Rus donanması Hafter’in kontrolündeki bir limanı üs olarak kullanma arayışında. Ocak ayı sonunda Suriye basını, Rusya’nın Tartus limanını 49 yıllığına kiralama anlaşmasının iptal edildiğini duyurdu.
Rusya’nın Akdeniz’deki Stratejik Hesapları
İngiliz askeri istihbaratının geçtiğimiz ay X platformunda yayımladığı bir bildiride, "Rusya’nın Afrika’daki askeri birliklerine lojistik destek sağlama kapasitesi ile Esed rejiminin çöküşünden kaynaklanan itibar kaybını en aza indirme çabaları, Moskova için öncelikli konular arasında olacak" ifadelerine yer verildi.
Analistler, Rusya’nın alternatif bir deniz üssü olarak Libya’nın doğusundaki Tobruk Limanı’nı değerlendirdiğini belirtiyor. Bu durumun, Moskova’ya Batı Afrika’daki askeri kapasitesini koruma fırsatı tanıyacağı ve NATO’ya karşı Akdeniz’de stratejik bir üs sağlayacağı ifade ediliyor.
