Azerbaycan ile Ermenistan arasında 1992'de yaşanan savaşta Ermeni güçlerinin Hocalı'da 613 sivili öldürdüğü katliam, tanıkların hafızasında silinmeyen izler bıraktı.
Ermenilerin kadın ve çocuk ayrımı gözetmeksizin yaptığı katliamda, birçok aile tamamen yok olurken, bazı aileler ise çok sayıda üyesini kaybetti. Katliamdan kurtulanlar, yaşadıkları işkencelerin ve yakınlarını kaybetmenin acısını hala unutamıyor.
"ERMENİLER BİZİ PUSUYA DÜŞÜRÜP ATEŞ AÇTI"
Ermeni güçlerce annesi ve 2 oğluyla birlikte esir alınan ve ağır işkencelere maruz kalan Selim Musayev (70), hafızasından silinmeyen o günleri AA muhabirine anlattı.
Musayev, Ermenilerin 25 Şubat 1992'de akşam saatlerinden itibaren farklı yönlerden saldırıya geçtiğini, kasabayı yoğun top ve füze atışına tuttuğunu belirterek, saldırılar şiddetlendiği için evlerini terk etmek zorunda kaldıklarını söyledi.
Köyün yukarı kısımlarının yakıldığını gördüklerini aktaran Musayev, "Orada Ahıskalı Türkler yaşıyordu. Onların da büyük kısmı katliamda yaşamını yitirdi." dedi.
Musayev, yaşlı annesi, küçük çocukları ve komşularıyla ormanlık alanlara doğru kaçtıklarını vurgulayarak, "Dize kadar kar olan ormanda saatlerce yol yürüdük. Ormanda Ermenilerin pususuna düştük. Üzerimize ateş açtılar. Çocuklarımdan Ramil orada kurşun yarası aldı. Yaklaşık 70 kişi Ermenilere esir düştük." ifadelerini kullandı.
Ermenilerin, askeri üniformalı Azerbaycanlı gençleri başka yere, sivilleri ise bir çiftliğe götürdüğünü belirten Musayev, "Yanımızda bir teyze ve askeri üniformalı 3 çocuğu vardı. Üç evladını da götürdüler. Kadın, evlatlarından ikisini bırakmaları, birini götürmeleri için yalvardı fakat ona tüfeğin dipçiği ile vurdular. O 3 çocuktan bugüne kadar haber alınmadı." diye konuştu.
Musayev, kendilerine yemeleri için sadece çiğ patates verildiğini kaydederek, "Sürekli hakaret ediyorlardı, sopalarla dövüyorlardı. Ayakta duramayacak, yürüyemeyecek hale gelmiştik. Oğlum Ramil copla dövüldüğü için bugün hala sağlık sorunları yaşıyor. Aslında o acı ve zor günler hiçbirimizin hafızasından silinmedi." dedi.
Yaklaşık 1 ay esir kaldıklarını bildiren Musayev, kendilerinin Ermeni esirlerle değiştirildiğini ve serbest bırakıldıklarını dile getirdi.
Musayev, Azerbaycan ordusunun Eylül 2023'te gerçekleştirdiği antiterör operasyonunda Hocalı'nın tamamen özgürleştirildiğini ve yeniden asıl sahiplerinin kontrolüne geçtiğini hatırlatarak, "Hocalı kurtarıldığında çocuklar gibi sevindik. Ben 'sadece bir gün Hocalı'yı yeniden göreyim sonra öleyim' diye dua ediyordum. Şimdi çok şükür Hocalı'yı ne zaman istesek görebiliyoruz. Devlet orada bizim için evler inşa ediyor. Evlerimiz tamamlandığında döneceğiz. Allah bir daha Azerbaycan halkına böyle acı göstermesin." şeklinde konuştu.
- Hocalı'da ne oldu?
Karabağ'ın en büyük kenti Hankendi şehrini Aralık 1991'de işgal eden Ermenilerin bir sonraki hedefi, bölgenin tek havaalanına sahip ve stratejik önem taşıyan Hocalı'yı ele geçirmekti.
Ermeni güçlerinin ablukaya aldığı Hocalı, 936 kilometrekarelik alana sahip, 2 bin 605 aileden toplam 7 bin kişinin yaşadığı bir kasabaydı.
Hocalı'nın etrafındaki bütün köy ve yolları tek tek ele geçiren Ermeni güçleri, kasabanın diğer illerle kara yolu bağlantısını kesti. Hocalı'nın diğer bölgelerle tek bağlantısı olan helikopter ulaşımı, 28 Ocak 1992'de Şuşa Ağdam seferini yapan helikopterin Ermeniler tarafından vurulmasıyla ortadan kalktı.
Ocak ayının başlarından itibaren elektrik verilmeyen Hocalı'nın savunması sadece hafif silahlara sahip yerel savunma güçleri ve az sayıdaki milli ordu askerinden ibaretti.
25 Şubat 1992'den itibaren Hocalı'ya saldırıya başlayan Ermeniler, bölgedeki Sovyet ordusuna bağlı 366. Zırhlı Alayı'nın bütün araçlarını kullanarak, şehri 2 saat boyunca top ve tank ateşine tuttu. Saldırıdan bir gün sonra ise hafızalardan yıllarca silinmeyecek "Hocalı Katliamı" yapıldı.
Resmi verilere göre, Hocalı Katliamı'nda savunmasız durumdaki 106'sı kadın ve 63'ü çocuk 613 Azerbaycan vatandaşı hayatını kaybetti. Katliamdan 487 kişi ağır yaralı kurtulurken, Ermeni güçleri 1275 kişiyi esir aldı. Bunlardan 150'sinden bir daha haber alınamadı.
Katliamda 8 aile tamamen yok edildi, 25 çocuk her iki ebeveynini, 130 çocuk ise ebeveynlerinden birini kaybetti.