SİYASETTE EŞİT ŞARTLARDA SEÇİM
Farklı toplumsal talepleri ve görüşleri temsil eden partilerin, siyasal yarışa katılmaları ve bu talepleri devlete taşımaları, demokratik çoğulculuğun bir gereğidir. Bu çoğulculuğun korunması için, siyasi partilerin, eşit ve adil şartlarda seçim yarışına girmesi gereklidir. İşte parti finansmanı, seçim yarışında adil rekabet koşullarının ve çoğulculuğun korunması açısından ele alınması gereken bir konudur.
Siyasi partiler, devlet dışında örgütlenmiş, serbestçe kurulup faaliyet gösteren özel hukuk tüzel kişileridir.
O halde, partilerin finansman yönteminin de, bu temel özelliklerine uygun olması gerekecektir.
Başka bir ifadeyle, partiler nasıl devlet dışı özel kuruluşlar olarak kabul ediliyorsa, finansmanları da esas olarak kamusal değil özel kaynaklardan sağlanmalıdır. Partilerin toplumsal taleplere açık olabilmeleri ve toplumda oluşan düşünceleri toparlayıp ulusal iradeyi devlete taşıyabilmeleri için topluma kapalı olmamaları gerekir. Bunun finansman sorunu içerisindeki karşılığı; siyasi partilerin, topluma mali yönden de bağımlı olmasıdır. Üye aidatları ve bağışlar yoluyla toplumdan gelir elde etme çabası içerisinde olan partilerin, topluma mali yönden bağımlı ve toplumsal taleplere daha duyarlı olacağı açıktır. Buna karşılık, partilerin kamusal finansmanı, partilerin devlete yakınlaşması ve toplumdan uzaklaşması sonucunu doğuracaktır. Bu sebeplerle, partilerin finansmanında asıl olan, kamusal değil özel finansman olmalıdır.
Parti finansmanı ile ilgili olarak şu öneriler getirilebilir:
1.Devlet yardımlarının uygulanmasına ilişkin temel esaslar, yasal düzenlemeye bırakılmayıp, doğrudan Anayasa’da düzenlenmelidir. Ülkemizde partilere yönelik devlet yardımlarının başlangıcı olan 1965 yılından beri, bu konu ile ilgili Anayasa değişiklikleri de dâhil olmak üzere, 19 defa yasal düzenleme yapılmıştır. Devlet yardımları herhangi bir tutarlı ve makul gerekçeye dayanmaksızın, genellikle çoğunluk partilerin siyasi rakiplerine karşı bir siyasi manevra aracı olarak kullanılmak suretiyle, defalarca değişikliklere uğramıştır. Bu sebeple, devlet yardımlarının esasları Anayasada düzenlenmelidir. Bunun gibi ayrıntılı bir konunun doğrudan Anayasa’da düzenlenmesinin, 1982 Anayasasına yöneltilen kazuistik anayasa eleştirisini gündeme getireceği düşünülebilir. Ancak her ülkenin kendine özgü tecrübelerinden kaynaklanan bu tür ayrıntılı konulara anayasalarında yer verdikleri bilinmektedir. Bu sebeple, tarihsel tecrübenin net bir şekilde ortaya koyduğu sakıncaların giderilmesi amacıyla, Anayasa’da siyasi partilere mali yardım yapılacağını belirtmekle yetinmeyip, devlet yardımlarının uygulamasına ilişkin esaslara da Anayasa’da yer verilmesi yerinde olacaktır.
- Devlet yardımından yararlanacak partilerin belirlenmesinde seçimlerde elde edilen oy oranı esas alınmalı ve bu oran orta vadede yüzde 1’e indirilmelidir. Kanundaki yüzde 7’lik oy oranının yüzde 3’e indirilmesi önemli bir adımdır. Ancak bununla yetinilmemeli ve seçimlerde daha eşit rekabet şartlarının sağlanması için, yüzde 1 oy oranı yeterli görülmelidir.
- Siyasi partilere yapılacak devlet yardımları ile partilerin elde edeceği diğer gelir kalemleri arasında oransal bir denge kurulmalı, siyasi partilerin devlet yardımlarına bağımlılığı önlenmelidir.Siyasi partilerin devlete bağımlılıklarının azaltılması ve toplumsal tabanlarından kopmamaları için, özel ve kamusal gelirleri arasında bir denge kurulmalıdır. Bu düzenlemelerin, uygulaması en kolay ve basit olanı partilere yapılacak devlet yardımlarının üye aidatları ve bağış gelirlerini aşamayacağının hükme bağlanmasıdır. Bu konudaki bir ikinci yöntem ise, partiye yapılacak her üye aidatı ödemesi ve bağışa karşılık belli bir miktar devlet yardımının yapılmasıdır.
4.Siyasi partilerin ve adayların seçim harcamalarının kanunla sınırlandırılacağı konusunda Anayasaya hüküm konulmalıdır. Mali yönden güçlü kişi ve partilerin çok daha fazla harcama yapmasına ve seçim yarışında eşit ve adil rekabet şartlarının bozulmasına neden olmalarını önlemek amacıyla harcamalarının sınırlandırılması uygulamaları birçok Batı demokrasisinde yaygın olarak benimsenmiş bir uygulamadır
