Abdülkādir-i Geylânî’den Sonra Kādirî Nesli. Bütün İslâm âleminde asırlardan beri tesiri kuvvetli bir şekilde hissedilen Abdülkādir-i Geylânî’nin, Ḳalâʾidü’l-cevâhir’e göre, yirmi yedisi erkek kırk dokuz çocuğu olmuştur.
Abdülkādir-i Geylanî'den Sonra Kādirî Nesli. Bütün İslam aleminde asırlardan beri tesiri kuvvetli bir şekilde hissedilen Abdülkādir-i Geylanî'nin, Ḳalaʾidü'l-cevahir'e göre, yirmi yedisi erkek kırk dokuz çocuğu olmuştur. Bunlardan ilim, zühd ve tasavvuf bakımından önemli olanlar şunlardır: Ebû Abdurrahman Abdullah (ö. 589/1193). En büyük oğludur. Ebû Abdullah Seyfeddin Abdülvehhab (ö. 593/1196). Babasının cenaze namazını kıldırmış, Nasır-Lidînillah zamanında kadılık yapmıştır. Ebû Bekir Taceddin Abdürrezzak (ö. 603/1206). Babasının son hac seferinde kafileyi idare etmiş, çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Bugün Rabat ve Sela'da bulunan Kādirî şeriflerinin ceddi bu zattır. Oğlu Ebû Salih Nasr (ö. 633/1235), Bağdat'ta kādılkudatlık yapmıştır. Ebû Abdurrahman Şerafeddin Îsa. Cevahirü'l-esrar ve leṭaʾifü'l-envar adlı tasavvufî bir eserin müellifidir. Mısır'a hicret etmiş ve 573'te (1177) orada vefat etmiştir. Halen Mısır'da bulunan Kādirî şeriflerinin ceddidir. Ebû İshak Siraceddin İbrahim. Fas, Merakeş, Tıtvan, Vehran (Oran), Tanca, Cedîde, Darülbeyza ve Rabat gibi Mağrib şehirlerinde bugün mevcut olan Kādirî şeriflerinin ceddidir. 592'de (1196) Vasıt'ta vefat etti. Torunu Ahmed b. Muhammed 1272'de Endülüs'e Vadîaş'a (Guadix) gitmiş, 1373'te Gırnata'ya yerleşen çocukları, daha sonra burasının hıristiyanların eline geçmesi üzerine Kuzey Afrika'ya dönmek zorunda kalmışlardır. Ebû Muhammed Abdülazîz. Moğol istilası üzerine Bağdat'tan ayrılıp Sencar'a gitmiş, daha sonra Bağdat'ta vefat etmiştir (ö. 602/1206). Ceylîler veya Geylanîler adı verilen Bağdat Kādirî şeriflerinin ceddi bu zattır. Ebû Nasr Ziyaeddin Mûsa (ö. 618/1221). Şam, Halep ve Humus gibi Suriye şehirlerinde yaşayan Kādirî şeriflerinin ceddidir. Kuzey Afrika'da daha çok şerîf, şürefa, şorfa gibi isimler alan Kādirîler Irak, Suriye ve Anadolu'da seyyid ve Geylanî şeklinde anılmaktadır. Bağdat ve çevresinde yaşayan Geylanî seyyidler Moğol ve Timur istilası sebebiyle zaman zaman Bağdat'ı terk ederek Musul'a ve İran'a gitmek zorunda kalmışlarsa da daha sonra cedlerinin türbesinin bulunduğu Bağdat'a dönmüşler, dönemeyenler ise burasını zaman zaman ziyaret etmişlerdir. Bugün Türkiye sınırları içinde yaşayan Kādirî seyyidler, Osmanlı Devleti tarafından XIX. yüzyılın başında Irak'taki Girdigan'dan getirtilerek bölgedeki asayişi sağlamak maksadıyla Bitlis, Siirt, Van ve Beytüşşebap gibi şehirlere yerleştirilmişlerdir. İlk olarak Girdigan'dan Güneydoğu Anadolu'ya gelen Seyyid Abdullah Girdiganî'dir. İran'daki Rızaiye bölgesinden gelen Geylanîler umumiyetle Beytüşşebap'a yerleşmişlerdir. Bu bölgedeki Geylanî seyyidleri 1925 tarihine kadar kendilerine bağlı vakıflardan geçimlerini sağlamışlar, Kādiriyye tarikatının temsilcileri ve müderris olarak görev yapmışlardır. Güneydoğu Anadolu illerinde yaşayan Kādirî seyyidlerinin çoğu son zamanlarda bu bölgeden ayrılarak İstanbul, Ankara, Bursa ve Mersin gibi şehirlere yerleşmiş, ilim ve öğretim işini bırakarak daha çok ticaretle uğraşmaya başlamışlardır. Bunların Kādirî tarikatıyla fazla ilgileri de kalmamıştır. Kadiri şerifleri İran, Hindistan, hatta Endonezya gibi Güneydoğu Asya'daki İslam ülkelerine de yayılmışlardır. Endonezya'daki Pava'da 1779'da Pontianak Sultanlığı'nı kuran Şerif Abdurrahman, kabri bugün de bölge halkı tarafından ziyaret edilen Şerif Hüseyin b. Ahmed el-Kādirî'nin oğludur. 1941'de İngilizler'e karşı Irak'ta meydana gelen ayaklanmayı idare eden Seyyid Reşîd Ali el-Geylanî el-Kādirî, Libya'da Kral İdrîs es-Senûsî'nin özel danışmanlığını yaptıktan sonra Bağdat'a dönmüş ve Irak Cumhurbaşkanı Abdülkerîm Kāsım'a suikast düzenlemekle suçlanarak idam edilmiştir. 1922'de Irak'ta bakan olan Seyyid Abdurrahman el-Kādirî ile Irak elçisi olarak görev yapan Seyyid Zafer el-Geylanî el-Kādirî de son dönemin tanınmış Kādirîleridir. Abdülhay el-Kādirî, son zamanlarda gerek Kuzey Afrika'da, gerekse başta Irak olmak üzere çeşitli Ortadoğu ülkelerinde yetişmiş eğitim, siyaset, hukuk ve iktisat alanında tanınan Kādirîler'in geniş bir listesini verir (bk. ez-Zaviyetü'l-Ḳādiriyye, Tıtvan 1407/1986, s. 126 vd.)[1]
[1] https://islamansiklopedisi.org.tr/kadiriyye
