Tasavvufta Horasân’ın sema’, fütüvvet, şiir, hak ve adalet anlayışı, hângâh âdâbı şeklinde teşekkül eden düşünce ve uygulamalarıyla dünya ölçeğinde kalıcı etki ve eserler bırakmıştır.
HORASÂN TASAVVUF EKOLÜNÜN BELİRGİN ÖZELLİKLERİ
Tasavvufta Horasan'ın sema', fütüvvet, şiir, hak ve adalet anlayışı, hangah adabı şeklinde teşekkül eden düşünce ve uygulamalarıyla dünya ölçeğinde kalıcı etki ve eserler bırakmıştır. Nitekim bu sûfîyane İslam hareketi, yaklaşık 1400 yıla kadar uzanan bir tecrübe ve çabanın ürünüdür. İslam'dan önceki geleneklerin etkisi Horasan ekolünün dış kaynaklı olduğu anlamına gelmemektedir. Zira bu ekolün büyükleri çoğunlukla Irak ve Basra illerinden buralara göç eden Arap ailelerine, ehlibeyt silsilesine ve Hz. Ebubekir'e dayanmakta, bu ise referansların sağlamlığına işaret etmektedir. Horasan tasavvufunun farklı din ve etnik yapılarla olan sınır komşuluğu bu ekole evrensel bir form kazandırmış, onu çok yönlü ve her topluma söz söyleyebilecek bir yetenek ve seviyeye yükseltmiştir. Ekolün özellikleri arasında bulunan haksızlığa karşı durma, adalet ve özgürlükçü boyut ise, Horasan'ın siyasi ve toplumsal değişmelerin merkezinde yer almasının bir sonucu olsa gerektir. Bu ekolün çalışmaları giderek mevcut coğrafyayı ve kendini aşan bir noktaya ulaşmış, İslam'a yönelişlerin hız kazanmasına vesile olmuştur. Yine Ekol'ün harcında var olan İslam'ın kitlelere ulaştırılması ideali, fütüvvet, kahramanlık, adalet ve özgürlük ruhu ile dış dünyaya açık, yiğit ve idealist mutasavvıfların yetişmesinde etkili olmuştur. Horasan ekolünde yetişen mutasavvıflar çok sayıda eser vücuda getirmiş ve bunlar tasavvuf klasiklerini oluşturmuştur. Edhemiye, Şakîkiyye, Fudayliyye, Nûriyye, Tayfuriyye, Melametiyye ve Nakşibendiyye gibi Horasan düşünce hareketleri ve tarikatlarının varlığı da, Horasan misyonunun Anadolu başta olmak üzere dünyanın çeşitli bölgelerine ulaşmasını sağlamıştır. Horasan ekolüne bağlı hangah ve tekkeler; birer eğitim merkezi, düşünce ve bilgi evi olarak sanatsal, estetik bir medeniyet oluşturmuştur. Buralarda aşk, ihlas, şuttarlık, ilim-amel bütünlüğü, hakikat özlemi, yiğitlik ve cömertlik gibi özellikler fütüvvet teşkilatlarıyla birleşerek yeni medeniyetin inşasına uygun sosyo-kültürel ortamın oluşumunu temin etmiştir. Horasan tasavvufunun fütüvvet özelliğine sahip olması, ekolün fütüvvet teşkilatları aracılığıyla yaygınlık kazanmasını da sağlamış, ayrıca şiir, estetik ve sanattaki etkinliği tasavvuf edebiyatı gibi büyük bir külliyatı da vücûda getirmiştir. Son olarak Horasan ekolündeki muhabbet, isar, yiğitlik, cihad ve şehadet aşkı Horasan tasavvufuna ve genel anlamda bütün tasavvuf düşüncesine değişimci, tecditçi bir boyut kazandırmış, İslamlaşmanın yaklaşık bin yılına sirayet etmiştir. O nedenle bu tasavvuf hareketini tanımadan İslam toplumlarındaki ilmî, fikrî, ictimaî cereyanlara ilişkin değerlendirmeler eksik kalacaktır.
Asrısaadetten bu zamana kadar kurulan Türk devletlerinde bu HORASAN ERENLERİNİN EKOLÜ
Çağlara mühür vurmuş, Anadolu topraklarını bir islam yurdu haline getirmiş, bu hareket Avrupa Balkanlar, Ortadoğu'yu kuşatmış tarih sahnesinden çekilen bu devletler ve Tasavvufun İrfan kültürü bu coğrafyadan uzaklaşınca İrfan ve incelik gidince geriye kabalık anlayışsızlık incelik ve tahammülsüzlük ve hoş görü dindarlık Türk insanına küsmüştür. İnşallah bu yazılar o diriliş muştularından tekrar haber verecek bir hoş seda olur.
Kalın sağlıcakla Ya SELAM
