Kazı çalışmalarında 12 bin yıllık yaşamın izlerine ulaşılan tepe: Çayönü

AA`nın, Anadolu`daki arkeolojik kazılarda, öngörülenden daha eski dönemlere tarihlenen verilere ulaşılmasına ilişkin dosya haberinin dördüncü bölümünde Diyarbakır`ın kuzeyinde yer alan Çayönü`nde ulaşılan bulgular ele alındı.

Ergani Ovası`nda, Dicle Nehri`nin kenarında, milattan önce 10 binden başlayan yerleşim evreleri bulunan Çayönü, 1963`te yüzey araştırmaları sırasında keşfedildi.

İlk kazılar, Dr. Halet Çambel ve Prof. Dr. Robert J. Braidwood tarafından 1964`te başlatıldı. Çayönü Tepesi, Hilar köyünün hemen kuzeyinde bulunan eski adı Kotaberçem (Çayboyu) olan tarih öncesi döneme tarihlenen bir höyük.

Dünya uygarlık tarihine ışık tutan Çayönü Tepesi, göçebelikten yerleşik yaşama, avcılık ve toplayıcılıktan üreticiliğe geçilip tarıma ilk başlanılan yerler arasında bulunuyor.

Sadece bölge değil, dünya uygarlık tarihi için de büyük önem taşıyan, 1991`de güvenlik nedeniyle ara verilen ve 9 yıl önce yeniden başlatılan Çayönü`ndeki kazı çalışmalarıyla kesintisiz yaşamın tüm aşama ve detayları ortaya çıkarılıyor.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Çanakkale Uygulamalı Bilimler Fakültesi Müzecilik Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Savaş Sarıaltun başkanlığında, Çayönü Tepesi`nde bu yıl da 48 kişilik ekiple kazı ve araştırma çalışmaları yürütülüyor.

Doç. Dr. Sarıaltun, daha önce yerleşmenin doğu kesiminde kazı çalışmalarına başladıklarını, doğu kesiminde Neolitik yerleşmenin farklı evrelerini saptadıklarını, buradaki kazıların halen sürdüğünü söyledi.

Çayönü Tepesi`nin Türkiye`deki sistematik bilimsel kazıların yürütüldüğü ilk yerleşmelerden biri olduğunu kaydeden Sarıaltun, Çayönü`nde yerleşik yaşamın başlangıcının ve ilk Neolitik yerleşmelerin burada olduğuna dair önemli ipuçlarının olduğunu belirtti.

Sarıaltun, şöyle konuştu: "Neolitikle ilgili ne biliyorsak hepsi Çayönü Tepesi`nde var. Dolayısıyla Çayönü aslında bu anlamıyla çok önemli. Kültürel miras, turizm ve bilimsel açıdan önemli. Bugün Levant bölgesinden Yunanistan`a kadar gittiğinizde Çayönü`nün bir eş değeri daha yok. İlk madenciliğin, ilk tarımın, tarımsal üretimin ya da bitkilerin kültüre alınma sürecinin başladığı yerlerden biri. Hayvanların evcilleştirildiği, özellikle domuz, keçi ve koyun başta olmak üzere hayvanların evcilleştirildiği ilk yerleşmelerden biri."

Çayönü Tepesi`nin mimarlık tarihi açısından da çok önemli bir veriye sahip olduğunu vurgulayan Sarıaltun, Çayönü`nün özellikle Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem`den Çanak Çömlekli Neolitik Dönem`e, ilk yerleşik yaşamdan daha sistematik bir köy alanına dönüşme ile besin üretimine geçiş sürecini, bütün aşamalarını detaylarla yansıtması açısından çok önemli bir yerleşme olduğunu ifade etti.