61 Yıllık Baas Rejimi sona erdi

Suriye'de 1963 yılında darbeyle iktidara gelen Arap Sosyalist Baas Partisi, 61 yıl süren yönetimini başkent Şam'ın kontrolünün muhaliflere geçmesiyle sona erdirdi.

Hafız Esed’in 1970 yılında parti içi darbeyle liderliği ele geçirmesi, ülke tarihinin en uzun otoriter yönetimlerinden birinin başlangıcı oldu. 1971’de devlet başkanlığı görevini üstlenen Hafız Esed, 2000 yılında ölümüne kadar iktidarda kaldı.

Hafız Esed’in ölümünün ardından, liderlik için hazırlanan oğlu Basil Esed’in 1994’teki ani ölümüyle devlet başkanlığı koltuğuna küçük oğlu Beşşar Esed geçti. Londra’da tıp eğitimi alan ve göz doktoru olan Beşşar Esed, liderlik için yetiştirilmemişti.

Ancak, askeri ve siyasi deneyimi az olmasına rağmen, babasının ölümünden sonra hızlı bir şekilde askeri akademide eğitim aldı ve kısa sürede Cumhuriyet Muhafızları’nda albay rütbesine yükseltildi. 2000 yılında yapılan anayasa değişikliğiyle devlet başkanı olma yaşı 34’e düşürüldü ve Beşşar Esed, 10 Temmuz 2000’de devlet başkanı seçildi.

Başkanlık görevinin ilk yıllarında reform sözü veren Esed, kısa sürede babasının izinden giderek otoriter bir yönetim tarzını tercih etti.

İfade özgürlüğü üzerindeki kısıtlamalar bir süreliğine gevşetilmiş olsa da, kısa sürede bu politikalar geri çekildi ve reform yanlısı aktivistler tutuklandı. Ekonomik reformlar, halka fayda sağlamak yerine rejime yakın çevrelerin yararına işledi.

2011’de Arap Baharı’nın etkisiyle Suriye’de başlayan demokrasi taleplerine Esed yönetimi sert müdahalelerde bulundu. Protestoların yoğunlaştığı kentlere asker ve tanklar gönderildi. 2012 yılına gelindiğinde, ayaklanmalar topyekûn bir iç savaşa dönüştü.

Bu süreçte, Esed rejimi uluslararası kamuoyunca kimyasal silah kullanımı ve sivil hedeflere yönelik saldırılarla suçlandı.

Rusya ve İran’ın desteğiyle Esed rejimi, 2017 yılına kadar büyük şehirlerin kontrolünü yeniden ele geçirdi. Ancak, 2023 yılı Kasım ayında başlayan muhalif saldırılar, Halep, Hama, Humus ve Tel Rıfat gibi kritik şehirlerin ardından başkent Şam’ın da muhaliflerin eline geçmesiyle sonuçlandı.

Suriye halkı için yeni bir dönemin başladığı bu süreçte, Baas Partisi’nin 61 yıllık yönetimi sona erdi. İç savaşta yüz binlerce insan hayatını kaybederken, milyonlarca kişi yerinden edildi.

Beşşar Esed'in geleceği ve ülkenin yeniden inşa sürecine nasıl bir yön verileceği ise belirsizliğini koruyor.