ABD'de 14. Madde 3. bölümün eski başkan Trump'ı adaylıktan men edip edemeyeceği tartışmaları sürüyor.
ABD'de 14. Madde 3. bölümün eski başkan Trump'ı adaylıktan men edip edemeyeceği tartışmaları sürüyor. Hem gazeteciler hem hukukçular soruya kendilerince cevap veriyorlar. Ve de görmek istedikleri sonuca göre...
Konu Trump'ın 6 Ocak isyanına katılıp katılmadığı...
ABD Anayasası isyana katılmış birinin başkan adayı olamayacağını söylüyor.
Burada bir tartışma yok.
Peki eyaletler, eski başkan Donald Trump'ın yarışıp yarışamayacağı ve oy pusulasında yer alması hususunda nasıl farklı sonuçlara varıyorlar?
Trump için böyle bir hüküm var mı?
Henüz yok.
Bu konu ile ilgili yargı süreci Washington'da federal davada devam ediyor.
6 Ocakta arbedede polise sprey ile saldıran kişi yargılandı, hapiste. Trump'a bu polisin ölümüne yol açmaktan açılan davada ise geri adım atıldı. Yani bu yargı süreci farklı suçlamaları içeren ve hala süren bir süreç.
6 Ocak konusunda, farklı davalar var. Georgia'da seçim sonucuna ilişkin olan dava ayrı. Bir benzeri DC'de de var. Bunda 4 Martta duruşma var. Trump'ın taraftarlarını Kongreye şiddet uygulamaya davet etmekle suçlandığı konuşması ise DC'de federal mahkemede ayrı başlık. Mayısta Florida'da gizli dökümanlar davası ise ertelenecek gibi görünmekte. Bu farklı bir konu.
Peki Colorado'da karar nasıl oldu?
Trump konusunda; Colorado Yasama Organı, Colorado Yüksek Mahkemesine Trump'ın adaylığının 3. Bölüm kapsamında geçersiz olup olmadığına dair karar alma yetkisi verdi.
Ve ilk olarak -sözde- yargısal süreç adına Trump'ın isyana katılıp katılmadığına dair eyalette bir dava görülüyor…Buradan çıkan sonuca göre de aday olmayacağına karar veriliyor.
Trump'ın o zamanki başkan yardımcısı Pence'in; Seçim Sayımı Yasası uyarınca eyalet onaylı seçim oylarını saymasını engellemek için Kongre Binasına karşı şiddeti teşvik ettiği konusunda bir yargıya varılıyor. Pusuladan atma kararı böyle.
Karar eyaletlere bırakılabilir mi?
ABD eyalet sistemi ile yönetildiği için her eyaletin bir yüksek mahkemesi bir de federal anayasa mahkemesi bulunmakta.
Bir konunun anayasaya uygunluğu tartışılırken, konu Anayasa Mahkemesinin önüne geldiğinde; bazen Yüksek Mahkeme şeklen, o konuya dair kararı belirlemekte eyalet mahkemelerinin yetkili olduğunu söylemekle yetiniyor. Kürtaj kararında olduğu gibi.
Yasa bu yetkiyi eyalete bırakmışsa bu yönde aktarabiliyor, yok eğere davaya konu durum-yasak-yasa Anayasada net ise o zaman da ona göre karar çıkıyor.
Yani eyalet yasaklayabilir de serbest bırakabilir de.
Ancak bir önceki dönemde, kürtaj federal hak olarak hiç bir eyaletin yasaklayamayacağına hükmedilmişken sonra verilen bozma kararında bu konuda Anayasada eyaletin vatandaşların talebi doğrultusunda karar vermekte yetkili olduğu açıklandı.
Peki 14. madde 3. bölüm konusu da böyle olabilir mi? Colorado'da "Trump oy pusulasında bulunmasın" kararı çıkarken başka eyalette "yarışabilir" kararı çıkabilir mi?
Asıl konu Trump'ın isyana karışıp karışmadığı unutmayalım. AYM buradan bakarak diyebilir. Zaten karıştıysa yasa açık. Orada tartışma yok
Yüksek Mahkeme bir karar alırsa Trump ya tümden yasaklanmış ya da mecburen her eyalette seçimde yarışması garanti altına alınmış olacak mı? Soru bu.
3 yargıcı Trump'ın atadığı ve muhafazakar olarak görülen Mahkemenin Trump'a karşı eyaletlerde alınacak engelleyici bir kararı engellemesinin yolu nedir?
Bu konuda eyalet yüksek mahkemelerinin yetkili olduğuna inananlar; örneğin bir başkanın iki dönemden daha fazla başkanlık yapmaya kalkması durumunda; bunu engellemekte eyalet yargısının anayasaya onu uygulama görevi ile bağlı olduklarını ve o durumda nasıl yetkililer ise, bu durumda da benzer şekilde yetki sahibi olduklarını savunuyor.
Ulusal birlik içinde olunmayan eyaletten eyalete değişen bir anayasa okumasının tehlikeli olduğu konusunda hemen herkes hemfikir. ABD Yüksek Mahkemesi'nden Colorado Yüksek Mahkemesini onaylayan bir karar mı gelecek yoksa Trump'ın sonuçlara itiraz için Kongre binası yakınında bulunanları (Pensilvanya Avenue) Kongre binasına doğru yürümeye kışkırttığını iddia eden "Deli gibi savaşıyoruz. Ve eğer cehennem gibi savaşmazsanız, artık bir ülkeniz olmayacak' sözlerinin isyan olduğu kararı mı.
Trump 2020'de "seçicilerin" (popüler oyların dışında delege benzeri başkanı seçen eyalet görevlileri) oylarının çalındığını ve bu durumda yasanın fesh olduğunu, başkan olarak kendi yetkisi alanında davrandığını savunuyor.
Aslında avukatlarının yasal söylemi "cehennem gibi savaşın sözünün fiziki bir eylem değil yasal haklar olduğu" şeklinde.
Evet Anayasa Mahkemesinde 3 yargıç Trump'ın atadığı isimler.
Ancak burdan aksi bir karar çıkarsa Trump oylar çalındı diyen taraftarların bu karara uymaya davet edecek mi o da ayrı tartışma.
Seçmenlerin Trump hakkındaki kararı Kasım seçiminden önce öğrenmesi de bir mesele.
